Αδικαιολόγητος πλουτισμός - Νομολογία (γ΄)
... Από την ίδια διάταξη του άρθρου 904 του ΑΚ προκύπτει ότι η αγωγή του αδικαιολόγητου πλουτισμού είναι επιβοηθητικής ουσιαστικά φύσης και μπορεί να ασκηθεί μόνον όταν λείπουν οι προϋποθέσεις της αγωγής από τη σύμβαση ή την αδικοπραξία, εκτός εάν θεμελιώνεται σε πραγματικά περιστατικά διαφορετικά ή πρόσθετα από εκείνα στα οποία στηρίζεται η αγωγή από τη σύμβαση ή την αδικοπραξία και υπό την ενδοδιαδικαστική αίρεση (επικουρικώς) (άρθρο 219 ΚΠολΔ) της απόρριψης της κύριας βάσης της αγωγής από τη σύμβαση ή την αδικοπραξία (ΑΠ Ολ 22/2003). ΑΠ 1468/2010 ΕφΑΔ 2011,100, ΑΠ 1014/2010 ΝοΒ 2011,107 (περίλ.), ΠΠρΑγρινίου 58/2011 ΑρχΝ 2011,338, ΜΠρΚέρκυρας 174/2009 ΙονΕπιθΔ 2010,174.
... Στην τελευταία αυτή περίπτωση, όταν δηλαδή η εκ του αδικαιολογήτου πλουτισμού αξίωση ασκείται υπό την ενδοδιαδικαστική αίρεση της απόρριψης της κύριας βάσης από τη σύμβαση ή την αδικοπραξία, αρκεί για την νομική πληρότητα της πιο πάνω επικουρικής βάσης να γίνεται επίκληση απλή των προαναφερθεισών τεσσάρων προϋποθέσεων με στοιχεία α’ έως δ’ για τη θεμελίωση της αντίστοιχης αξίωσης στη διάταξη του άρθρου 904 εδ. α’ του ΑΚ, δηλαδή ότι μεσολάβησε παροχή (καταβολή) εκ μέρους του ενάγοντος για την εκπλήρωση οφειλής (αιτίας) ανύπαρκτης (εκτός άλλων) γιατί έληξε ή δεν επακολούθησε (ΑΠ 749/2008), χωρίς να είναι αναγκαία, στη δικονομικώς αυτή ενιαία εκδίκαση της επικουρικής βάσης της αγωγής από τον αδικαιολόγητο πλουτισμό η επίκληση εκ μέρους του ενάγοντος των προϋποθέσεων ανυπαρξίας των με την κύρια βάση της αγωγής ασκουμένων αξιώσεων από αδικοπραξία, αφού αυτές (προϋποθέσεις) όπως η έλλειψη στοιχείων της αδικοπραξίας θα διαγνωσθούν δικαστικά στην ίδια δίκη και θα είναι δεδομένες κατά την επακολουθούσα εξέταση της επικουρικής βάσης από τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (ΑΠ Ολ 22/2003). Παροχή δε για αιτία που έληξε είναι και η καταβολή σε εκτέλεση απόφασης πολιτικού ή ποινικού δικαστηρίου, αν η απόφαση αυτή εξαφανιστεί, εν όλω ή εν μέρει, με νέα απόφαση, συνεπεία άσκησης ενδίκου μέσου (ΑΠ 1626/2006) ή σε εκτέλεση διαταγής πληρωμής, αν αυτή ακυρωθεί, εν όλω ή εν μέρει, μετά από άσκηση ενδίκου μέσου. Κατά την κρατούσα στη νομολογία γνώμη (αντίθετα στη θεωρία, βλ. σχετ. Σταθόπουλο Μ. , Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, εκδ. 2004, περιθωρ. αριθμ. 25, σελ. 871 επ.), οι διατάξεις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού είναι επιβοηθητικής φύσεως και η αγωγή μπορεί να ασκηθεί αν λείπουν οι προϋποθέσεις από σύμβαση ή αδικοπραξία, δηλαδή παρέχεται μόνο αν ο ενάγων δεν έχει καμιά άλλη αξίωση για την κάλυψη της ζημίας του ή γενικότερα για την ικανοποίησή του. ΑΠ 1468/2010 ΕφΑΔ 2011,100.
... Εξάλλου, κατά το άρθρο 940 παρ. 3 του ΚΠολΔ, αν ακυρωθεί αμετάκλητα η αναγκαστική εκτέλεση, εκείνος κατά του οποίου έγινε η εκτέλεση έχει δικαίωμα να ζητήσει από εκείνον που την επέσπευσε αποζημίωση για την ζημία του, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των άρθρων 914 ή 919 του ΑΚ. Παρέχεται, δηλαδή, στην περίπτωση αυτή γνήσια ουσιαστικού δικαίου αξίωση αποζημιώσεως στον θιγέντα, στηριζόμενη σε ειδική αδικοπραξία, τα στοιχεία της οποίας ορίζονται σε συνδυασμό με τα άρθρα 914 ή 919 ΑΚ. Αν ακυρωθεί μία μόνο πράξη της αναγκαστικής εκτελέσεως, η αποζημίωση περιορίζεται στην ζημία που τελεί σε αιτιώδη συνάφεια μόνο με την πράξη αυτή (ΑΠ Ολ 9/2010). Στην περίπτωση δε που ακυρώθηκε αμετάκλητα διαταγή πληρωμής που εκτελέσθηκε ύστερα από άσκηση του ένδικου βοηθήματος από τα άρθρα 632 και 633 του ΚΠολΔ (ανακοπής), εκείνος κατά του οποίου είχε στραφεί η εκτέλεση έχει δικαίωμα να ζητήσει από εκείνον που επέσπευσε την εκτέλεση με βάση τον υστέρως αμετακλήτως ακυρωθέντα τίτλο, αποζημίωση για τις ζημίες που προήλθαν από την εκτέλεση εφόσον συντρέχουν οι λοιπές προϋποθέσεις των άρθρων 914 ή 919 του ΑΚ εφόσον η κατά τα ανωτέρω ζημιογόνος συμπεριφορά αυτού ήταν η υπαίτια, και ειδικότερα από πρόθεση, πολύ δε περισσότερο από πρόθεση και κατά τρόπο αντίθετο προς τα χρηστά ήθη (ΑΠ 1457/2006). Η συνδρομή του πιο πάνω υποκειμενικού στοιχείου της υπαιτιότητας του παρανόμως ενεργήσαντος, για τη θεμελίωση της αδικοπρακτικής ενοχής του για την αποζημίωση του ζημιωθέντος από εκείνον ενάγοντος, συντρέχει ισοτίμως με τα λοιπά αντικειμενικά στοιχεία του παρανόμου, της ζημίας και της αιτιώδους συνάφειας (άρθρα 914, 297, 298 του ΑΚ), ώστε η κατ’ ουσίαν ανυπαρξία των πραγματικών περιστατικών που συγκροτούν το στοιχείο αυτό, που αναιρεί την αντίστοιχη αγωγική αδικοπρακτική ευθύνη, αρκεί για τη θεμελίωση και κατ’ ουσίαν ευδοκίμηση της εκ του αδικαιολογήτου πλουτισμού αξίωσης, εάν ασκήθηκε επικουρικά και συντρέχουν όλες οι λοιπές προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν από τη διάταξη του άρθρου 904 του ΑΚ και εκτίθενται στην αγωγή. Τέλος, για τη θεμελίωση της εκ του αδικαιολογήτου πλουτισμού αξίωσης δεν απαιτείται να εκτίθεται στην αγωγή και ότι ο αιτούμενος πλουτισμός σώζεται γιατί αυτό συνιστά την εκ του άρθρου 909 ΑΚ καταλυτική ένσταση του δικαιώματος του ενάγοντος σε απόληψη του πλουτισμού, την οποία έχει δικαίωμα να προβάλει ο εναγόμενος (ΑΠ Ολ 294/1981). ΑΠ 1468/2010 ΕφΑΔ 2011,100.
... Η αξίωση από τον αδικαιολόγητο πλουτισμό είναι επιβοηθητική, με την έννοια ότι μπορεί να ασκηθεί μόνο αν λείπουν ή αν είναι ανίσχυρες οι προϋποθέσεις της αξίωσης από σύμβαση ή αδικοπραξία, γιατί, σε αντίθετη περίπτωση, δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανυπαρξία ή ελαττωματικότητα τις νόμιμης αιτίας (ΑΠ Ολ 22/2003 ΔΕΕ 2003,1358, ΑΠ 923/2007 ΧρΙΔ 2008,121, ΑΠ 104/2003 ΕλλΔνη 2003,983, ΜΠρΡοδ 36/2006). Στην προκειμένη περίπτωση, παρέχεται γνήσια ουσιαστικού δικαίου αξίωση αποζημίωσης, που στηρίζεται σε αδικοπραξία λόγω της παράνομης και υπαίτιας κατάληψης του επίδικου ακινήτου από τον εναγόμενο (άρθρο 914 ΑΚ) και δίδεται καταψηφιστική αγωγή με αίτημα την αποζημίωση ή επιβοηθητικά τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (ΕφΑθ 478/2004 ΕλλΔνη 2008,603). ΕιρΣαλαμίνας 88/2009 ΑρχΝ 2011,249.
πηγή: nbonline.gr
Δικηγορικό Γραφείο "Δημήτριος Χ. Καραγιάννης", Θεσσαλονίκη - Αθήνα