Αδικαιολόγητος πλουτισμός - Νομολογία (ε΄)
... Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 158, 159 παρ. 1, 174, 180 και 904 ΑΚ προκύπτει ότι επί παροχής μη νομίμου, άρα και όταν αυτή έγινε βάσει άκυρης, για οποιονδήποτε λόγο, σύμβασης εργασίας ή έμμισθης εντολής δικηγόρου, αυτός που παρέσχε τις υπηρεσίες του δικαιούται να ζητήσει κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, από τον λήπτη της παροχής την ωφέλεια που αυτός αποκόμισε, συνισταμένη στο αντάλλαγμα που θα κατέβαλε για την παροχή των ίδιων υπηρεσιών με έγκυρη σύμβαση. Στοιχεία της αξίωσης αυτής από τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, η οποία είναι επιβοηθητικής φύσης, με την έννοια ότι μπορεί να ασκηθεί μόνο αν λείπουν ή είναι ανίσχυρες οι προϋποθέσεις της αξίωσης από σύμβαση (ή από αδικοπραξία) και της αντίστοιχης αγωγής για να είναι ορισμένη κατ’ άρθρο 216 παρ. 1 ΚΠολΔ, αποτελούν α) η δόση της παροχής (παροχή των υπηρεσιών), β) η συγκεκριμένη αιτία της παροχής και γ) ο λόγος, για τον οποίο είναι μη νόμιμη η αιτία, με συνέπεια η παροχή να εμφανίζεται ως νομικά αδικαιολόγητη. ΑΠ 456/2010 ΔΕΝ 2011,743.
... Ο γενικός κανόνας του άρθρου 904 του ΑΚ, κατά τον οποίο όποιος έγινε πλουσιότερος χωρίς νόμιμη αιτία από την περιουσία ή με ζημία άλλου έχει υποχρέωση να αποδώσει την ωφέλεια, που απορρέει από τις κοινωνικές αντιλήψεις περί ισότητας και επιείκειας, έχει εφαρμογή και επί του Δημοσίου. Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 84 εδ. α΄, γ΄ και δ΄ του ΝΔ 321/1969 «περί Κώδικος Δημοσίου Λογιστικού», για τη σύναψη συμβάσεως με το Δημόσιο απαιτείται η τήρηση έγγραφου τύπου. Αν δεν τηρηθεί ο τύπος αυτός, η σύμβαση εργασίας που καταρτίζει το Δημόσιο με κάποιον εργαζόμενο είναι άκυρη. Τότε υπάρχει απλή σχέση εργασίας, για την οποία δεν οφείλεται μισθός, αλλά αποζημίωση κατά τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού των άρθρων 904 επ. ΑΚ, η οποία (αποζημίωση) είναι ίση με την ωφέλεια του εργοδότη που αποκόμισε από την παρασχεθείσα εργασία, η οποία υπολογίζεται με βάση τα όσα θα πλήρωνε με έγκυρη σύμβαση εργασίας σε άλλον εργαζόμενο με τα ίδια προσόντα και ικανότητα και υπό τις ίδιες συνθήκες για την παροχή της ίδιας εργασίας. ΑΠ 1135/2010 ΕΕργΔ 2011,35.
... Αν από την τέλεση αδικοπραξίας δεν επήλθε μόνο ζημία σε άλλον, αλλά συγχρόνως και ωφέλεια στον αδικοπραγήσαντα από την περιουσία ή με ζημία του αδικηθέντος, τότε, παρά την παραγραφή της αξιώσεως από αδικοπραξία, υφίσταται αξίωση του τελευταίου από τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, η οποία υπόκειται εφεξής στη ρύθμιση των ΑΚ 904 επ. (ΑΠ 112/2006). Γίνεται δεκτή αγωγή οικοδομικού συνεταιρισμού για αναμεταβίβαση της κυριότητας οικοπέδου από μέλος αυτού που του είχε μεταβιβάσει με βάση πλαστό πρακτικό του μικτού συμβουλίου του συνεταιρισμού. Λόγω παραγραφής της αξίωσης από αδικοπραξία, η αγωγή γίνεται δεκτή με βάση τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού. ΑΠ 275/2011 ΝοΒ 2011,1890 (περίλ.).
... Από τη διάταξη του άρθρου 904 ΑΚ, που ορίζει ότι όποιος έγινε πλουσιότερος χωρίς νόμιμη αιτία από την περιουσία ή με ζημία άλλου έχει υποχρέωση να αποδώσει την ωφέλεια, προκύπτει ότι οι προϋποθέσεις για τη θεμελίωση της σχετικής αξίωσης είναι η ύπαρξη πλουτισμού του λήπτη χωρίς νόμιμη αιτία και η επέλευση του πλουτισμού από την περιουσία ή με ζημία άλλου, δηλαδή η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ πλουτισμού και επιβάρυνσης, έτσι ώστε το ένα να αποτελεί την αιτία του άλλου. Στερείται νόμιμης αιτίας και επομένως είναι αδικαιολόγητος ο πλουτισμός που δεν καλύπτεται από έγκυρη βούληση του ζημιωθέντος ή κατ’ εξαίρεση από τη θέληση του νομοθέτη, συναγόμενη σαφώς από συγκεκριμένες διατάξεις ή και από το γενικότερο πνεύμα του νόμου, όπως επί αποσβεστικής προθεσμίας ή παραγραφής, ενώ νόμιμη αιτία δικαιολόγησης του πλουτισμού, εκτός από τη βούληση του ζημιωθέντος ή του νομοθέτη, είναι και το αντάλλαγμα που τυχόν παρέχει ο λήπτης του πλουτισμού, δηλαδή η οικονομική θυσία του έναντι του αποκτώμενου πλουτισμού, η οποία, αν είναι ισάξια μ’ αυτόν, ανταποκρίνεται πλήρως στην εξισωτική αποστολή του θεσμού του αδικαιολόγητου πλουτισμού. ΑΠ 1627/2010 ΧρΙΔ 2011,586 (περίλ.), ΕλλΔνη 2011,489.
πηγή: nbonline.gr
Δικηγορικό Γραφείο "Δημήτριος Χ. Καραγιάννης", Θεσσαλονίκη - Αθήνα