Διαζύγιο - Αποκλεισμός κληρονομικού δικαιώματος στο σύνολό του αν ο κληρονομούμενος είχε ασκήσει το δικαίωμα να επιδιώξει τη λύση του γάμου με διαζύγιο, υπό την προϋπόθεση πως είχε βάσιμο προς τούτο λόγο (Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, αριθμός απόφασης 45856/2007)
Περίληψη: Κληρονομικό δίκαιο. Αποκλεισμός κληρονομικού δικαιώματος στο σύνολό του, ήτοι περιλαμβανομένης και της νόμιμης μοίρας και του δικαιώματος εξαιρέτου του επιζώντος συζύγου, αν ο κληρονομούμενος είχε ασκήσει το δικαίωμα να επιδιώξει τη λύση του γάμου με διαζύγιο, υπό την προϋπόθεση πως είχε βάσιμο προς τούτο λόγο. Μη αναγνώριση αποκλεισμού της εναγομένης από το δικαίωμά της στην κληρονομιά και στο εξαίρετο του αποβιώσαντος συζύγου της, εφόσον ακόμη και εάν προσωρινά είχε διασπασθεί η έγγαμη συμβίωση, αυτή επαναλήφθηκε και συνεχίσθηκε, ενώ αγωγή διαζυγίου ουδέποτε ασκήθηκε.
[...] Επειδή ο 1ος ενάγων ............ απεβίωσε μετά την κατάθεση της υπό κρίση αγωγής, αλλά και των προτάσεων, κατά δήλωση του πληρεξούσιου δικηγόρου του ... που καταχωρήθηκε στα ταυτάριθμα με την παρούσα πρακτικά δημοσίας συνεδριάσεως του Δικαστηρίου τούτου, επήλθε βίαια διακοπή της προκείμενης δίκης κατ` άρθρα 286 παρ.1α και 287 του ΚΠολΔ μόνο ως προς αυτόν λόγω της σχέσης απλής ομοδικίας που συνδέει τους εναγόμενους. Κατά το άρθρο 1822 ΑΚ, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 25 του ν. 1329/1983, το κληρονομικό δικαίωμα, καθώς και το δικαίωμα στο εξαίρετο του συζύγου που επιζεί αποκλείονται, αν ο κληρονομούμενος, έχοντας βάσιμο λόγο διαζυγίου, είχε ασκήσει την αγωγή διαζυγίου κατά του συζύγου του. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι επέρχεται αυτοδικαίως εκ του νόμου, αποκλεισμός του κληρονομικού δικαιώματος στο σύνολο του, ήτοι περιλαμβανομένης και τη νόμιμης μοίρας ως και του δικαιώματος εξαίρετου του επιζώντος συζύγου, αν ο κληρονομούμενος είχε ασκήσει το διαπλαστικό του δικαίωμα να επιδιώξει τη λύση του γάμου με διαζύγιο, υπό την προϋπόθεση πως είχε βάσιμο προς τούτο λόγο, δηλαδή νόμιμη αιτία που δικαιολογεί την αιτηθείσα διάπλαση. Ως νόμιμες αιτίες που δικαιολογούν τη λύση του γάμου νοούνται οι εκ των άρθρων 1439 και 1440 ΑΚ, λόγοι διαζυγίου στους οποίους περιλαμβάνεται και ο αμαχήτως τεκμαιρόμενος εκ της υπερτετραετούς διαστάσεως κλονισμός της έγγαμης σχέσεως, ο οποίος κατά τον ρητό ορισμό του νόμου (ΑΚ 1439) θεμελιώνεται ακόμη και στην περίπτωση που ο λόγος του κλονισμού αφορά το πρόσωπο του ενάγοντος. Επομένως, το ανωτέρω έννομο αποτέλεσμα του αποκλεισμού επέρχεται ασχέτως υπαιτιότητας του εναγομένου συζύγου, αφού ο νόμος αποσυνδέει τους λόγους διαζυγίου από την υπαιτιότητα (ΑΠ 766/2004 ΕλλΔνη 46.454, ΕφΑθ 618/2007 ΕλλΔνη 2007.903 ΕφΑθ 2490/2005 ΕλλΔνη 47.585). Με την υπό κρίση με αριθμό καταθέσεως 11431/8-3-2006 αγωγή οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι στις 21-8-2003 απεβίωσε στη Θεσσαλονίκη ο .... , χωρίς να αφήσει διαθήκη, καταλείποντας μόνους πλησιέστερους συγγενείς του τη σύζυγό του (εναγομένη), τον πατέρα του (1ο ενάγοντα), την μητέρα του (2η ενάγουσα) και τον αδελφό του ..... (3ο ενάγοντα)` ότι ο ...... είχε τελέσει νόμιμο γάμο με την εναγομένη το 1980, πλην όμως από το 1988 και εντεύθεν βρίσκονται σε διάσταση` ότι, μάλιστα, άσκησε εναντίον της τη με αρ. κατ. 16300/13-5-1994 αγωγή διαζυγίου, της οποίας, όμως, η συζήτηση ματαιώθηκε με συνέπεια να εκκρεμεί ακόμη. Με βάση αυτό το ιστορικό οι ενάγοντες ζητούν να αναγνωρισθεί ότι αποκλείσθηκε το δικαίωμα της εναγομένης επί της κληρονομίας και επί του εξαίρετου, να αναγνωρισθούν οι ίδιοι (ενάγοντες) ως μόνοι εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του ............. και να καταδικασθεί η εναγομένη στην πληρωμή των δικαστικών τους εξόδων. Με αυτό το περιεχόμενο και αιτήματα η υπό κρίση αγωγή αρμοδίως εισάγεται προς συζήτηση ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου (άρθρα 18 παρ. 1 και 30 του ΚΠολΔ) κατά την τακτική διαδικασία, είναι επαρκώς ορισμένη και νόμιμη, στηριζόμενη στις διατάξεις των άρθρων 1710,1711,1814,1820,1822 του ΑΚ, 70 και 176 του ΚΠολΔ και θα πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω κατ` ουσίαν δεδομένου ότι για το παραδεκτό της συζητήσεως απέτυχε η απόπειρα εξώδικης επίλυσης της διαφοράς κατ` άρθρα 214 Α του ΚΠολΔ (βλ. την από 17-1-2007 δήλωση του πληρεξουσίου δικηγόρου των εναγόντων ....................). Η εναγομένη με τις υποβληθείσες νόμιμα έγγραφες προτάσεις της, κατ` εκτίμηση του δικογράφου αυτών, αρνείται τα θεμελιούντα την αγωγή πραγματικά περιστατικά, ισχυριζόμενη ότι η προρρηθείσα αγωγή διαζυγίου δεν ασκήθηκε, καθότι ουδέποτε της επιδόθηκε και επιπλέον ότι ο δικηγόρος που την κατέθεσε δεν είχε ειδική πληρεξουσιότητα προς τούτο` ότι σε κάθε περίπτωση ο κληρονομούμενος παραιτήθηκε από το δικόγραφο αυτής την 18-11-1994 με εξώδικη δήλωσή του και επιπλέον ότι μέχρι και τον θάνατό του όχι μόνο ζούσαν μαζί υπό την ίδια στέγη, αλλά και συνεργάζονταν σε επαγγελματικό επίπεδο σε καθημερινή βάση.
Από την εκτίμηση της ένορκης κατάθεσης του μάρτυρα αποδείξεως (δεν εξετάσθηκε μάρτυρας ανταπόδειξης), που εξετάσθηκε νόμιμα στο ακροατήριο του παρόντος Δικαστηρίου και η οποία περιέχεται στα ταυτάριθμα με την παρούσα πρακτικά δημοσίας συνεδριάσεως αυτού και των εγγράφων που οι διάδικοι επικαλούνται και προσκομίζουν νόμιμα, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά Ο ................ του .... κατ΄ έτος 1980 τέλεσε νόμιμο γάμο σε ηλικία 23 ετών με την εναγομένη, παρά τις αντιρρήσεις των γονέων του. Αμέσως μετά τον γάμο τους μετέβησαν αμφότεροι στη Γερμανία για μεταπτυχιακές σπουδές. Κατ΄έτος 1988 ο .... επέστρεψε στην Ελλάδα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία και μετά το πέρας αυτής εγκαταστάθηκε μόνιμα , καθόσον δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά στον τομέα των δημοσίων έργων ως τοπογράφος- περιβαλλοντολόγος. Η εναγομένη δεν τον ακολούθησε το 1988, παραμένοντας στη Γερμανία για να συνεχίσει τις σπουδές της στα οικονομικά` επέστρεψε αργότερα στην Ελλάδα με συνέπεια να διασπασθεί η έγγαμη συμβίωση. Για το λόγο αυτό ο ............ κατέθεσε ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης τη με αρ. κατ. 16300/13-5-2004 αγωγή, με την οποία ζήτησε τη λύση του γάμου του λόγω ισχυρού κλονισμού συνιστάμενου στην από το 1988 συνεχή διάσταση. Εντούτοις δεν αποδείχθηκε ότι η εν λόγω αγωγή επιδόθηκε στην εναγομένη, πολύ δε περισσότερο δεν αποδείχθηκε ότι ο καταθέσας ταύτη δικηγόρος ...... είχε ειδική πληρεξουσιότητα προς τούτο κατ` άρθρα 96 και 98 εδ.α του ΚΠολΔ. Επομένως , δεν μπορεί να γίνει με ασφάλεια λόγος για άσκηση της με αρ. κατ. 16300/13-5-2004 αγωγής, αφού κατ` άρθρο 215 παρ. 1 εδ. α του ΚπολΔ, για την άσκηση της αγωγής είναι αναγκαία , εκτός από την κατάθεση του σχετικού δικογράφου, και η επίδοση αυτού στην εναγόμενη. Εντούτοις αποδείχθηκε ότι ο Δημήτριος Σίσκος με την από 17-11-1994 έγγραφή εντολή του προς τον δικηγόρο Δαμ. Δαμασκηνίδη, ζήτησε από τον τελευταίο να καταθέσει δήλωση παραιτήσεως από το δικόγραφο της προρρηθείσης αγωγής, της οποίας η συζήτηση είχε ορισθεί αρχικά για την 15-12-1994. Πράγματι κατατέθηκε ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης η με αρ. κατ. 2948/18-11- 1994 δήλωση παραίτησης από το δικόγραφο της με αρ. κατ. 16300/13-5-2004 αγωγής` βέβαια και πάλι δεν αποδείχθηκε ότι η δήλωση παραίτησης επιδόθηκε για το παραδεκτό αυτής στην εναγομένη κατ΄άρθρο 297 του ΚΠολΔ εδ. τελ., πράγμα που υποδηλώνει ότι η εν λόγω αγωγή ουδέποτε επιδόθηκε στην τελευταία. Τούτο δε εξηγείται από το γεγονός ότι εκείνο το χρονικό διάστημα ο .......... επανασυνδέθηκε με την εναγομένη και επανέλαβαν την έγγαμη συμβίωση` μάλιστα, ο ίδιος μίσθωσε στις 7-11-1994 ένα διαμέρισμα επί της οδού ..... αρ. .. , όπου και εγκαταστάθηκε μαζί με την εναγομένη. Ο μάρτυρας αποδείξεως κατέθεσε ρητά ότι το 1995 , οπότε γνώρισε την εναγομένη, αυτή ζούσε μαζί με το σύζυγό της στην ανωτέρω οικία και από όσο γνωρίζει ο ίδιος, η έγγαμη συμβίωση συνεχίσθηκε μέχρι και το 2002, οπότε ο ................. εγκαταστάθηκε σε διαμέρισμα ιδιοκτησίας του σε οικογενειακή οικοδομή επί της οδού ...... αρ. .. και η εναγομένη σε άλλη κατοικία. Επίσης ο ......... μαζί με την εναγομένη συνέστησαν με το από 5-4- 1999 ιδιωτικό συμφωνητικό την ετερόρρυθμη εταιρία με την επωνυμία «....................» με αντικείμενο οικοδομικές, ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες κλπ. και μέσω αυτής αναλάμβαναν διάφορα δημόσια έργα μέχρι και τον αιφνίδιο θάνατό του. Εξ όλων των ανωτέρω εκτεθέντων προκύπτει αβίαστα ότι ακόμη και εάν προσωρινά είχε διασπασθεί η έγγαμη συμβίωση, αυτή επαναλήφθηκε από τα τέλη του 1994 και συνεχίσθηκε μέχρι και το θάνατο του ........... , η δε προρρηθείσα αγωγή διαζυγίου ουδέποτε ασκήθηκε. Επομένως, δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου (άρθρο 1822 του ΑΚ) περί αποκλεισμού της εναγομένης από το δικαίωμά της στην κληρονομία και στο εξαίρετο του αποβιώσαντος συζύγου της ........... ν. Κατ` ακολουθία θα πρέπει να απορριφθεί η αγωγή ως κατ΄ουσίαν αβάσιμη ως προς τους 2η και 3ο των εναγόντων και να καταδικασθούν αυτοί λόγω της ήττας τους (άρθρο 176 του ΚΠολΔ) στην πληρωμή των δικαστικών εξόδων της εναγομένης, κατά τα οριζόμενα στο διατακτικό της παρούσης.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ: ΔΙΑΚΟΠΤΕΤΑΙ βιαίως η δίκη ως προς τον 1ο ενάγοντα ............. λόγω θανάτου του. ΔΙΚΑΖΕΙ κατ` αντιμωλία των λοιπών διαδίκων. ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ την αγωγή. ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ τους 2η και 3ο των εναγόντων στην πληρωμή των δικαστικών εξόδων της εναγομένης, τα οποία ορίζει στο ποσό των χιλίων (1000) ευρώ.
πηγή: http://lawdb.intrasoftnet.com/nomos
Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, Δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα