Κληρονομική διαδοχή ιερομονάχων (Μονομελές Πρωτοδικείο Πατρών, αριθμός απόφασης 441/2012)

Περίληψη: Καθεστώς που διέπει την κληρονομική διαδοχή των ιερομονάχων. Εννοιολογικός προσδιορισμός του ιερομονάχου, διαφοροποίησή του από το μοναχό. Ισχύει το ίδιο καθεστώς μ΄ αυτό που εφαρμόζεται στους μοναχούς. Η περιουσία τους περιέρχεται αυτοδικαίως στη μονή και εγγράφεται στα μοναχολόγια αυτής. Το δικαίωμα νόμιμης μοίρας των αναγκαίων κληρονόμων διατηρείται.

[...] Κατά τις διατάξεις των άρθρων 1710, 1813, 1820, 1825 και 1828 ΑΚ δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομιά έχουν οι κατιόντες και οι γονείς του κληρονομουμένου, καθώς και ο επιζών σύζυγος» οι οποίοι θα καλούνταν ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος κατά το ποσοστό δε της νόμιμης μοίρας ο μεριδούχος συντρέχει ως κληρονόμος (ΑΠ 1231/2009 ΧρΙΔ 2010,342. Β. Βαθρακοκοίλης στην ΕρΝο-μΑΚ, τόμος Στ - Ημίτομος Α`, υπό το άρθρο 1825, αρ. 2). Περαιτέρω, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 4,18,19 του Ν ΓΥΙΔ/1909 «Περί Γενικού Εκκλησιαστικού Ταμείου και Διοικήσεως Μοναστηριών» που διατηρήθηκε σε ισχύ με τα άρθρα 99 του ΕισΝΑΚ, 7 παρ. 2 και 25 Ν 4684/1930,1 του Ν 1918/1942 και μόνο του Ν 2067/1952, η περιούσια του κειρομένου μοναχού περιέρχεται αυτοδικαίως στη Μονή εγκαταβιώσεως στα μοναχολόγια της οποίας εγγράφεται, μετά από αφαίρεση της νόμιμης μοίρας υπέρ των αναγκαίων κληρονόμων. Επίσης, οι περιερχόμενες στο μοναχό μετά την είσοδο ταυ στη Μονή κληροδοσίες, δωρεές καθώς και κληρονομιές ανήκουν στη Μονή και ο μοναχός διατηρεί μόνο το δικαίωμα της επικαρπίας στο ήμισυ της περιερχόμενης στη Μονή περιούσιας ενώ αντίθετα η περιούσια που αποκτά ο μοναχός μετά την κουρά, με χαριστική αιτία, περιέχεται στον ίδιο προσωπικώς, ο οποίος μπορεί να τη διαθέσει αλλά όχι με χαριστικές δικαιοπραξίες. Εάν δεν τη διαθέσει, η περιούσια αυτή μετά το θάνατο του περιέρχεται κατά το ήμισυ στον ΟΔΕΠ και κατά το άλλο ήμισυ στη Μονή. Όλες οι ρυθμίσεις αυτές ισχύουν εφόσον ο μοναχός φέρει νόμιμα τη μοναχική ιδιότητα, ενώ αντίθετα δεν έχουν εφαρμογή και επομένως ισχύει το κοινό δίκαιο εφόσον αυτός αποχώρησε οριστικά από τη Μονή εγκαταβιώσεως νόμιμα είτε διότι απολύθηκε από τη Μονή για να διαβιώσει στη συνέχεια εκτός αυτής ως διάκονος, εφημέριος ή ιεροκήρυκας εάν είναι ιερομόναχος είτε διότι καθαιρέθηκε και απέΒαλε το ιερατικό σχήμα. Εάν ο μοναχός αποχώρησε από τη Μονή όχι νόμιμα αλλά αυθαίρετα δεν αποβάλλει τη μοναχική ιδιότητα και συνεπώς εξακολουθεί να ισχύει ως προς αυτόν το ανωτέρω ειδικό νομοθετικό καθεστώς.

Οι παραπάνω ρυθμίσεις ισχύουν και επί των ιερομόναχων, των μοναχών δηλαδή εκείνων που χειροτονήθηκαν κανονικά ως κληρικοί, οι οποίοι δεν αποβάλλουν την ιδιότητα του μοναχού εξ αιτίας της χειροτονίας τους και υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς και κανόνες με τους απλούς μοναχούς, εκτός εάν απολύθηκαν νόμιμα από τη Μονή για να διαβιώσουν οριστικά ως κληρικοί, όπως προαναφέρθηκε, και όχι όταν έχουν αποχωρήσει αυθαίρετα (ΑΠ 149/1994 ΝοΒ 43,37). Τέλος με το Ν 1811/1988 (ΦΕΚ Α` 231/13.10.1988), που κατάργησε τον Οργανισμό Διοικήσεως Εκκλησιαστικής Περιούσιας (ΟΔΕΠ) διάδοχος αυτού ορίστηκε η Εκκλησιά της Ελλάδος - ΕΚΥΟ (ΕφΑΘ 2605/2003 ΕλλΔνη 2004,1083). Στην προκείμενη περίπτωση οι αιτούντες ζητούν να τους χορηγηθεί κληρονομητήριο, το οποίο να πιστοποιεί το κληρονομικό δικαίωμα και τη μερίδα που τους αναλογεί στην κληρονομιά του αποβιώσαντος αρχιμανδρίτη Σ., κατά κόσμον Α., ο οποίος απεβίωσε στην Π. στις 27 Νοεμβρίου 2009, χωρίς να αφήσει διαθήκη και ήταν κάτοικος εν ζωή ... Α. Από την εκτίμηση των εγγράφων που προσκομίζονται αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Ο αρχιμανδρίτης Σ. (κατά κόσμον Α., κάτοικος στη ζωή ... Α., απεβίωσε στις 27 Νοεμβρίου 2009. Αυτός υπηρέτησε ως κληρικός στην Ιερά Μητρόπολη Π. καθόσον είχε χειροτονηθεί διάκονος στις 12 Δεκεμβρίου 1938 από τον τότε μητροπολίτη Π. Α. και πρεσβύτερος στις 6 Δεκεμβρίου 1944 από τον τότε μητροπολίτη Π. θ. και υπηρέτησε ως εφημέριος και πρόεδρος του εκκλησταστικού συμβουλίου του ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου ... μέχρι τη συνταξιοδότηση του το έτος 1985. Από το έτος 1945 έως τον κατά τα ανωτέρω θάνατο του διετέλεσε Ηγούμενος της Ιεράς Μονής... έχοντας εγγραφεί στο Μοναχολόγιο της Μονής από το έτος 1926. Μέχρι την προηγούμενη της συζήτησης της κρινόμενης αίτησης δεν δημοσιεύθηκε ούτε περιήλθε για δημοσίευση στα Πρωτοδικεία Πατρών και Αθηνών αντίστοιχα κάποια διαθήκη του ανωτέρω αποβιώσαντος ούτε υπήρχε καμία εκκρεμής δίκη με διάδικους τους αιτούντες. Κατά δε το χρόνο θανάτου του αυτός άφησε μοναδικούς πληστέστερους συγγενείς του τους αιτούντες ανεψιούς του, τέκνα και εγγονούς των προαποβιωσάντων αδελφών του Μ. Δ., Γ. Δ., Δ. Δ. και Φ. Δ.. Σύμφωνα όμως με όσα εκτέθηκαν στην πιο πάνω νομική σκέψη η περιουσία του αποβιώσαντος ως άνω μοναχού περιήλθε αυτοδικαίως στην Ιερά Μονή..., στην οποία είχε εγκαταΒιώσει από το έτος 1926 και στα μοναχολόγια της οποίας είχε εγγραφεί, στην οποία περιουσία περιλαμβάνονται και οι περιερχόμενες σε αυτόν μετά την είσοδο του στη Μονή κληροδομίες, δωρεές καθώς και κληρονομιές διατηρηθέντος από αυτόν μόνον του δικαιώματος της επικαρπίας στο ήμισυ αυτής (περιουσίας), ενώ η περιουσία που απέκτησε μετά την κουρά με χαριστική αιτία ατομικά και δεν τη διέθεσε μετά το θάνατο του περιήλθε κατά το ήμισυ στην Εκκλησία της Ελλάδος - ΕΚΥΟ ως διάδοχο του ΟΔΕΠ και κατά το άλλο ήμισυ στην παραπάνω Μονή. Σημειωτέον ότι ο ανωτέρω αποβιώσας μοναχός έφερε νόμιμα τη μοναχική ιδιότητα έως το θάνατίο του, εφόσον αυτός ουδέποτε αποχώρησε οριστικά από τη Μονή εγκαταΒιώσεως αυθαίρετα ή νόμιμα είτε διότι απολύθηκε από αυτήν για να διαβιώσει εκτός αυτής ως διάκονος, εφημέριος ή ιεροκήρυκας είτε διότι καθαιρέθηκε και απέΒαλε το ιερατικό σχήμα ώστε να διώκουν εφαρμογής οι κανόνες του κοινού δικαίου. Ενόψει των ανωτέρω οι αιτούντες που δεν τυγχάνουν ούτε αναγκαίοι κληρονόμοι του κατά την έννοια του νόμου (κατιόντες, επιζών σύζυγος και τέκνα) δεν έχουν κανένα δικαίωμα στην κληρονομιαία περιουσία του αποβιώσαντος ως άνω μοναχού και επομένως δεν μπορεί να εκδοθεί επ` ονόματι τους το αιτούμενο κληρονομητήριο. Κατά συνέπεια, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμη κατ` ουσίαν, όπως ειδικότερα ορίζεται στο διατακτικό της παρούσας. [...]

πηγή: lawdb.intrasoftnet.com/nomos

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγόροι - Νομικοί Σύμβουλοι, Θεσσαλονίκη - Αθήνα