Ευρωπαϊκός Κανονισμός 650/2012 σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου (III).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ III. ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΟ ΔΙΚΑΙΟ.

Αρθρο 20. Οικουμενική εφαρμογή. Δίκαιο που καθορίζεται από τον παρόντα κανονισμό εφαρμόζεται ακόμη και αν δεν πρόκειται για δίκαιο κράτους μέλους.

Αρθρο 21. Γενικός κανόνας. 1. Με την επιφύλαξη τυχόν αντίθετης διάταξης του παρόντος κανονισμού, για το σύνολο της κληρονομίας είναι εφαρμοστέο το δίκαιο του κράτους στο οποίο ο θανών είχε τη συνήθη διαμονή του κατά τον χρόνο του θανάτου. 2. Αν, κατ' εξαίρεση, προκύπτει σαφώς από το σύνολο των περιστάσεων της υπόθεσης ότι, κατά το χρόνο του θανάτου, ο θανών είχε προδήλως στενότερους δεσμούς με κράτος άλλο από εκείνο του οποίου το δίκαιο θα εφαρμοζόταν δυνάμει της παραγράφου 1, το εφαρμοστέο κληρονομικό δίκαιο είναι το δίκαιο αυτού του άλλου κράτους.

Αρθρο 22. Επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου. 1. Ένα πρόσωπο δύναται να επιλέξει ως δίκαιο που θα διέπει το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής του το δίκαιο του κράτους του οποίου έχει την ιθαγένεια κατά το χρόνο πραγματοποίησης της επιλογής του ή κατά το χρόνο του θανάτου. Ένα πρόσωπο που έχει ιθαγένειες περισσότερων κρατών, μπορεί να επιλέξει το δίκαιο οποιουδήποτε εξ αυτών κατά τη στιγμή που κάνει την επιλογή ή κατά το χρόνο του θανάτου. 2. Η επιλογή του δικαίου γίνεται ρητώς με δήλωση υπό μορφή διάταξης τελευταίας βούλησης ή συνάγεται από τους όρους της εν λόγω διάταξης. 3. Το ουσιαστικό κύρος της πράξης με την οποία πραγματοποιήθηκε η επιλογή δικαίου διέπεται από το δίκαιο που επελέγη. 4. Κάθε τροποποίηση ή ανάκληση της επιλογής του δικαίου πληροί τις τυπικές προϋποθέσεις για την τροποποίηση ή την ανάκληση διατάξεων τελευταίας βούλησης.

Αρθρο 23. Πεδίο εφαρμογής του εφαρμοστέου δικαίου. 1. Το δίκαιο που προσδιορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 21 ή το άρθρο 22 διέπει το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής. 2. Το δίκαιο αυτό διέπει, ενδεικτικά, τα ακόλουθα: α) τα αίτια, τον χρόνο και τον τόπο έναρξης της κληρονομικής διαδοχής β) τον καθορισμό των δικαιούχων, της κληρονομικής μερίδας που τους αναλογεί και των υποχρεώσεων που πιθανώς τους έχει επιβάλει ο θανών, καθώς και τον καθορισμό των υπόλοιπων κληρονομικών δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων των κληρονομικών δικαιωμάτων του επιζώντος συζύγου ή συντρόφου γ) την κληρονομική ικανότητα δ) την αποκλήρωση και την κληρονομική αναξιότητα ε) τη μεταβίβαση προς τους κληρονόμους και, κατά περίπτωση, τους κληροδόχους των περιουσιακών στοιχείων, των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που απαρτίζουν την κληρονομία, περιλαμβανομένων των όρων και των αποτελεσμάτων της αποδοχής ή της αποποίησης κληρονομιάς ή κληροδοσίας στ) τις εξουσίες των κληρονόμων, των εκτελεστών διαθηκών και των λοιπών διαχειριστών της περιουσίας, ιδίως όσον αφορά την εκποίηση περιουσιακών στοιχείων και την εξόφληση πιστωτών, με την επιφύλαξη των εξουσιών που αναφέρονται στο άρθρο 29 παράγραφοι 2 και 3 ζ) την ευθύνη που απορρέει από τα χρέη της κληρονομίας η) τη διαθέσιμη μερίδα της κληρονομίας, τα δικαιώματα νόμιμης μοίρας και τους λοιπούς περιορισμούς επί της διάθεσης αιτία θανάτου καθώς και αξιώσεις που μπορεί να έχουν πρόσωπα οικεία του θανόντος έναντι της περιουσίας ή των κληρονόμων θ) οποιαδήποτε υποχρέωση επιστροφής ή υπολογισμού δωρεών, γονικών παροχών ή κληροδοτημάτων, κατά τον καθορισμό των μερίδων των διαφόρων δικαιούχων και ι) τη διανομή της κληρονομίας.

Αρθρο 24. Διατάξεις τελευταίας βούλησης εκτός από κληρονομικές συμβάσεις. 1. Διάταξη τελευταίας βούλησης εκτός από κληρονομική σύμβαση διέπεται σε ό,τι αφορά το παραδεκτό και το ουσιαστικό κύρος της, από το δίκαιο το οποίο, δυνάμει του παρόντος κανονισμού, θα ήταν εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή του συντάκτη της διάταξης εάν αυτός είχε αποβιώσει κατά την ημέρα σύνταξης της διάταξης. 2. Κατά παρέκκλιση από την παράγραφο 1, ένα πρόσωπο μπορεί να επιλέξει ως δίκαιο που θα διέπει τη διάταξη τελευταίας βούλησης του, σε ό,τι αφορά το παραδεκτό και το ουσιαστικό κύρος της, το δίκαιο το οποίο θα μπορούσε να είχε επιλέξει το πρόσωπο αυτό σύμφωνα με το άρθρο 22 υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται σε αυτό. 3. Η παράγραφος 1 ισχύει κατά περίπτωση, για την τροποποίηση ή ανάκληση της διάταξης τελευταίας βούλησης, εκτός κληρονομικής σύμβασης. Σε περίπτωση επιλογής δικαίου σύμφωνα με την παράγραφο 2, η τροποποίηση ή η ανάκληση διέπεται από το επιλεγέν δίκαιο.

Αρθρο 25. Κληρονομικές συμβάσεις. 1. Μια κληρονομική σύμβαση με αντικείμενο την κληρονομική διαδοχή ενός προσώπου διέπεται, όσον αφορά το παραδεκτό της, το ουσιαστικό κύρος της και τα δεσμευτικά αποτελέσματά της μεταξύ των μερών καθώς και τους όρους λύσης της, από το δίκαιο το οποίο, δυνάμει του παρόντος κανονισμού, θα ήταν εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή του εν λόγω προσώπου εάν αυτό είχε αποβιώσει κατά την ημέρα σύναψης της σύμβασης. 2. Μια κληρονομική σύμβαση με αντικείμενο τη διαδοχή περισσότερων προσώπων θεωρείται παραδεκτή μόνον εφόσον είναι παραδεκτή σύμφωνα με όλα τα δίκαια, τα οποία, κατ' εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, θα έπρεπε να διέπουν τη διαδοχή όλων των συμμετεχόντων προσώπων εάν αυτά είχαν αποβιώσει κατά την ημέρα σύναψης της σύμβασης. Μια κληρονομική σύμβαση η οποία είναι παραδεκτή σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο διέπεται, όσον αφορά το ουσιαστικό της κύρος και τα δεσμευτικά αποτελέσματά της μεταξύ των μερών καθώς και τους όρους λύσης της, από το δίκαιο, μεταξύ των δικαίων που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο, με το οποίο παρουσιάζει το στενότερο δεσμό. 3. Κατά παρέκκλιση των παραγράφων 1 και 2, τα μέρη μπορούν να επιλέξουν ως δίκαιο που διέπει την κληρονομική τους σύμβαση, όσον αφορά το παραδεκτό της, το ουσιαστικό της κύρος, τα δεσμευτικά αποτελέσματά της μεταξύ των μερών καθώς και τους όρους λύσης της, το δίκαιο το οποίο το πρόσωπο ή ένα από τα πρόσωπα στο οποίο ανήκει η περιουσία θα μπορούσε να επιλέξει βάσει του άρθρου 22 υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται σε αυτό.

Αρθρο 26. Ουσιαστικό κύρος των διατάξεων τελευταίας βούλησης. 1. Για τους σκοπούς των άρθρων 24 και 25 τα ακόλουθα στοιχεία αφορούν το ουσιαστικό κύρος: α) η ικανότητα του συντάκτη διάταξης τελευταίας βούλησης να συντάσσει τέτοια διάταξη β) οι ειδικοί λόγοι που εμποδίζουν το συντάκτη διάταξης τελευταίας βούλησης να εγκαταστήσει ορισμένα πρόσωπα ως κληρονόμους ή που εμποδίζουν πρόσωπο να λάβει κληρονομιαία περιουσία από το συντάκτη διάταξης τελευταίας βούλησης γ) το παραδεκτό της εκπροσώπησης για τη σύνταξη διάταξης τελευταίας βούλησης, δ) η ερμηνεία της διάταξης ε) απάτη, εξαναγκασμός, σφάλμα και οποιοδήποτε άλλο ζήτημα σχετικό με τη συναίνεση ή την πρόθεση του συντάκτη διάταξης τελευταίας βούλησης. 2. Εφόσον πρόσωπο έχει ικανότητα σύνταξης διάταξης τελευταίας βούλησης σύμφωνα με το εφαρμοστέο δίκαιο δυνάμει του άρθρου 24 ή του άρθρου 25, η επακόλουθη μεταβολή του εφαρμοστέου δικαίου δεν θίγει την ικανότητά του για τροποποίηση ή ανάκληση μιας τέτοιας διάταξης.

Αρθρο 27. Τυπικό κύρος των διατάξεων τελευταίας βούλησης που συντάσσονται εγγράφως. 1. Μια διάταξη τελευταίας βούλησης που συντάσσεται εγγράφως είναι έγκυρη ως προς τον τύπο αν συνάδει με το δίκαιο: α) του κράτους στο οποίο συντάχθηκε η διάταξη ή συνήφθη η κληρονομική σύμβαση β) του κράτους, την ιθαγένεια του οποίου είχε ο διαθέτης ή τουλάχιστον ένα από τα πρόσωπα, την κληρονομική διαδοχή του οποίου αφορά η κληρονομική σύμβαση, είτε κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης είτε κατά το χρόνο σύναψης της σύμβασης είτε κατά το χρόνο του θανάτου γ) του κράτους, στο οποίο είχε την κατοικία του ο διαθέτης ή τουλάχιστον ένα από τα πρόσωπα, την κληρονομική διαδοχή του οποίου αφορά η κληρονομική σύμβαση, είτε κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης είτε κατά το χρόνο σύναψης της σύμβασης είτε κατά το χρόνο του θανάτου δ) του κράτους, στο οποίο είχε τη συνήθη διαμονή του ο διαθέτης ή τουλάχιστον ένα από τα πρόσωπα, την κληρονομική διαδοχή του οποίου αφορά η κληρονομική σύμβαση, είτε κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης είτε κατά το χρόνο σύναψης της σύμβασης είτε κατά το χρόνο του θανάτου ή ε) όσον αφορά την ακίνητη περιουσία, του κράτους στο οποίο βρίσκεται η ακίνητη περιουσία. Η διαπίστωση για το αν ο διαθέτης ή τα πρόσωπα, των οποίων την κληρονομική διαδοχή αφορά η κληρονομική σύμβαση είχαν ή όχι την κατοικία τους σε ένα συγκεκριμένο κράτος διέπεται από το δίκαιο αυτού του κράτους. 2. Η παράγραφος 1 εφαρμόζεται επίσης σε διατάξεις τελευταίας βούλησης που τροποποιούν ή ανακαλούν προηγούμενη διάταξη τελευταίας βούλησης. Η τροποποίηση ή ανάκληση θα είναι επίσης έγκυρη όσον αφορά τον τύπο, αν συνάδει με οιοδήποτε από τα δίκαια, σύμφωνα με τα οποία, υπό τους όρους της παραγράφου 1, ήταν έγκυρη η διάταξη τελευταίας βούλησης που τροποποιήθηκε ή ανακλήθηκε. 3. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, οποιαδήποτε διάταξη δικαίου που περιορίζει τους επιτρεπόμενους τύπους διατάξεων τελευταίας βούλησης σε συνάρτηση με την ηλικία, την ιθαγένεια ή άλλες πτυχές της προσωπικής κατάστασης του διαθέτη, ή των προσώπων, των οποίων την κληρονομική διαδοχή αφορά η κληρονομική σύμβαση, θεωρείται ότι αφορά ζητήματα τύπου. Ο ίδιος κανόνας εφαρμόζεται για τις ιδιότητες τις οποίες πρέπει να διαθέτουν οι μάρτυρες που είναι απαραίτητοι για το κύρος μιας διάταξης τελευταίας βούλησης.

Αρθρο 28. Τυπικό κύρος δήλωσης αποδοχής ή αποποίησης. Δηλώσεις αποδοχής ή αποποίησης κληρονομίας ή κληροδοσίας ή νόμιμης μοίρας ή δηλώσεις που αποσκοπούν στον περιορισμό της ευθύνης του δηλούντος είναι έγκυρες ως προς τον τύπο εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις: α) του εφαρμοστέου δικαίου στην κληρονομική διαδοχή δυνάμει του άρθρου 21 ή του άρθρου 22 ή β) του δικαίου του κράτους στο οποίο ο δηλών έχει τη συνήθη διαμονή του.

Αρθρο 29. Ειδικές ρυθμίσεις για το διορισμό και τις αρμοδιότητες του διαχειριστή κληρονομίας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. 1. Όταν ο διορισμός ενός διαχειριστή κληρονομίας είναι υποχρεωτικός ή καθίσταται υποχρεωτικός μετά από αίτηση σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους, τα δικαστήρια του οποίου διαθέτουν σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό δικαιοδοσία να αποφασίσουν για την κληρονομική διαδοχή, και το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο είναι αλλοδαπό δίκαιο, τα δικαστήρια του εν λόγω κράτους μέλους μπορούν, εφόσον επιληφθούν, να διορίσουν έναν ή περισσότερους διαχειριστές κληρονομίας με βάση το δικό τους δίκαιο σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που θεσπίζονται στο παρόν άρθρο. Ο διαχειριστής/οι διαχειριστές κληρονομίας που διορίζεται/διορίζονται σύμφωνα με την παρούσα παράγραφο έχει/έχουν το δικαίωμα να εκτελέσει/εκτελέσουν τη διαθήκη του θανόντος ή/και να διαχειριστεί/διαχειριστούν την κληρονομία σύμφωνα με το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο. Όταν το δίκαιο αυτό δεν προβλέπει τη διαχείριση κληρονομίας από ένα πρόσωπο που δεν είναι δικαιούχος, τα δικαστήρια του κράτους μέλους στο οποίο πρέπει να διοριστεί ο διαχειριστής μπορούν να διορίσουν ένα τρίτο διαχειριστή σύμφωνα με το δικό τους δίκαιο, εφόσον το δίκαιο αυτό περιλαμβάνει σχετική πρόβλεψη και υπάρχει σοβαρή σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των δικαιούχων ή μεταξύ των δικαιούχων και των δανειστών της κληρονομίας ή άλλων προσώπων που έχουν παράσχει εγγύηση για τα χρέη του θανόντος, διαφωνία μεταξύ των δικαιούχων όσον αφορά τη διαχείριση της κληρονομίας ή, λόγω της φύσεως των περιουσιακών στοιχείων, δυσκολία στη διαχείριση της κληρονομίας. Ο διαχειριστής/οι διαχειριστές που διορίζεται/διορίζονται σύμφωνα με την παρούσα παράγραφο είναι το μόνο πρόσωπο/τα μόνα πρόσωπα που ασκεί/ασκούν τις αρμοδιότητες που αναφέρονται στις παραγράφου 2 ή 3. 2. Το πρόσωπο/τα πρόσωπα που ορίζεται/ορίζονται ως διαχειριστής/διαχειριστές σύμφωνα με την παράγραφο 1 ασκεί/ασκούν τις εξουσίες διαχείρισης της κληρονομίας, τις οποίες μπορεί/μπορούν να ασκήσει/ασκήσουν σύμφωνα με το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο. Το διορίζον δικαστήριο μπορεί να θεσπίσει στην απόφασή του ειδικές προϋποθέσεις για την άσκηση των εξουσιών αυτών σύμφωνα με το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο. Όταν το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο δεν προβλέπει επαρκείς εξουσίες για τη διαφύλαξη της κληρονομιαίας περιουσίας ή για την προστασία των δικαιωμάτων των δανειστών ή άλλων προσώπων που έχουν παράσχει εγγύηση για τα χρέη του θανόντος, το διορίζον δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει να επιτρέψει στο διαχειριστή/στους διαχειριστές να ασκήσει/ασκήσουν, επιπροσθέτως, τις εξουσίες που προβλέπονται προς το σκοπό αυτό στο δικό του δίκαιο και να ορίσει στην απόφασή του ειδικές προϋποθέσεις για την άσκηση των εξουσιών αυτών σύμφωνα με το δίκαιο αυτό. Κατά την άσκηση των πρόσθετων αυτών εξουσιών, ο διαχειριστής/οι διαχειριστές τηρεί/τηρούν ωστόσο το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο όσον αφορά τη μεταβίβαση της κυριότητας επί της κληρονομιαίας περιουσίας, την ευθύνη για τα χρέη της κληρονομίας, τα δικαιώματα των δικαιούχων, συμπεριλαμβανομένου, κατά περίπτωση, του δικαιώματος αποδοχής ή αποποίησης της κληρονομίας και, κατά περίπτωση, τις εξουσίες του εκτελεστού της διαθήκης του θανόντος. 3. Με την επιφύλαξη της παραγράφου 2, το διορίζον σύμφωνα με την παράγραφο 1 έναν ή περισσότερους διαχειριστές δικαστήριο μπορεί, κατΆ εξαίρεση, όταν το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο είναι το δίκαιο ενός τρίτου κράτους, να αποφασίσει να παράσχει στους διαχειριστές αυτούς όλες τις εξουσίες διαχείρισης που προβλέπονται στο δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο διορίζονται. Κατά την άσκηση των εξουσιών αυτών, οι διαχειριστές σέβονται ωστόσο ιδίως τον καθορισμό των δικαιούχων και των κληρονομικών δικαιωμάτων τους, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματός τους σε νόμιμη μοίρα ή της απαίτησής τους κατά της κληρονομίας ή έναντι των κληρονόμων σύμφωνα με το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο.

Αρθρο 30. Ειδικοί κανόνες που θέτουν περιορισμούς που αφορούν ή επηρεάζουν τη διαδοχή σε σχέση με ορισμένα περιουσιακά στοιχεία. Σε περίπτωση που το δίκαιο του κράτους στο οποίο βρίσκονται ορισμένα ακίνητα, επιχειρήσεις ή άλλες ειδικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, περιλαμβάνει ειδικούς κανόνες, οι οποίοι για λόγους που αφορούν την οικονομική, οικογενειακή ή κοινωνική τους χρήση, θέτουν περιορισμούς που αφορούν ή επηρεάζουν τα περιουσιακά στοιχεία αυτά, οι εν λόγω ειδικοί κανόνες εφαρμόζονται στην κληρονομική διαδοχή εφόσον, σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους αυτού, οι κανόνες αυτοί είναι εφαρμοστέοι ανεξαρτήτως του δικαίου που διέπει την κληρονομική διαδοχή.

Αρθρο 31. Προσαρμογή εμπραγμάτων δικαιωμάτων. Σε περίπτωση που ένα πρόσωπο επικαλείται εμπράγματο δικαίωμα το οποίο έχει βάσει του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου, και το εν λόγω εμπράγματο δικαίωμα δεν είναι γνωστό στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο γίνεται η επίκλησή του, το δικαίωμα αυτό προσαρμόζεται, εφόσον είναι απαραίτητο και κατά το μέτρο του δυνατού, στο εγγύτερο ισοδύναμο εμπράγματο δικαίωμα βάσει του δικαίου αυτού του κράτους, λαμβανομένων υπόψη των σκοπών και των συμφερόντων που επιδιώκονται από το συγκεκριμένο εμπράγματο δικαίωμα και των αποτελεσμάτων που συνδέονται με αυτό.

Αρθρο 32. Συναποθνήσκοντες. Σε περίπτωση που δύο ή περισσότερα πρόσωπα των οποίων η κληρονομική διαδοχή διέπεται από διαφορετικά δίκαια αποθνήσκουν σε συνθήκες υπό τις οποίες είναι αβέβαιη η χρονική σειρά με την οποία επήλθαν οι θάνατοι και σε περίπτωση που αυτά τα δίκαια περιέχουν διαφορετικές ρυθμίσεις για αυτήν την κατάσταση ή δεν περιέχουν καμία ρύθμιση, κανένα από τα θανόντα πρόσωπα δεν έχει κληρονομικό δικαίωμα έναντι του άλλου ή των άλλων προσώπων.

Αρθρο 33. Σχολάζουσα κληρονομία. Σε περίπτωση που, σύμφωνα με το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο κατΆ εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, δεν υπάρχει κληρονόμος ή κληροδόχος περιουσιακών στοιχείων που να προβλέπεται από διάταξη τελευταίας βουλήσεως, και δεν υπάρχει φυσικό πρόσωπο ως κληρονόμος εκ του νόμου, η εφαρμογή του ούτως προσδιοριζόμενου δικαίου δεν εμποδίζει το δικαίωμα κράτους μέλους ή οντότητας που έχει ορισθεί προς το σκοπό αυτό από το εν λόγω κράτος μέλος να οικειοποιηθεί, βάσει του οικείου δικαίου του, τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομίας που βρίσκονται στην επικράτειά του, υπό την προϋπόθεση ότι οι πιστωτές δικαιούνται να ζητήσουν να ικανοποιηθούν οι αξιώσεις τους από τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομίας στο σύνολό τους.

Αρθρο 34. Αναπαραπομπή. 1. Ως εφαρμογή του δικαίου οποιουδήποτε τρίτου κράτους που ορίζεται ως εφαρμοστέο από τον παρόντα κανονισμό νοείται η εφαρμογή των κανόνων δικαίου που ισχύουν στο εν λόγω κράτος, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου εφόσον αυτοί οι κανόνες προβλέπουν αναπαραπομπή: α) στο δίκαιο κράτους μέλους ή β) στο δίκαιο άλλου τρίτου κράτους που θα εφάρμοζε το δικό του δίκαιο. 2. Δεν μπορεί να γίνει αναπαραπομπή σε σχέση με τα δίκαια που προβλέπονται στο άρθρο 21 παράγραφος 2, στο άρθρο 22, στο άρθρο 27, στο άρθρο 28 στοιχείο β) και στο άρθρο 30.

Αρθρο 35. Δημόσια τάξη (ordre public). Η εφαρμογή διάταξης του δικαίου οποιουδήποτε κράτους που ορίζεται από τον παρόντα κανονισμό μπορεί να αποκλεισθεί μόνον εάν η εν λόγω εφαρμογή είναι προδήλως ασυμβίβαστη με τη δημόσια τάξη (ordre public) του κράτους μέλους του δικάζοντος δικαστηρίου.

Αρθρο 36. Κράτη με περισσότερα του ενός συστήματα δικαίου. Σύγκρουση δικαίων εδαφικού χαρακτήρα. 1. Σε περίπτωση που το δίκαιο που ορίζεται εφαρμοστέο από τον παρόντα κανονισμό είναι το δίκαιο κράτους το οποίο αποτελείται από περισσότερες εδαφικές ενότητες, η καθεμιά από τις οποίες έχει τους δικούς της κανόνες δικαίου για την κληρονομική διαδοχή, οι κανόνες του εν λόγω κράτους περί εσωτερικής σύγκρουσης δικαίων θα καθορίσουν τη σχετική εδαφική ενότητα της οποίας οι κανόνες δικαίου θα εφαρμοστούν. 2. Ελλείψει σχετικών κανόνων περί εσωτερικής σύγκρουσης δικαίων: α) οποιαδήποτε παραπομπή στο δίκαιο του κράτους που αναφέρεται στην παράγραφο 1 θεωρείται, για τους σκοπούς του καθορισμού του εφαρμοστέου δικαίου σύμφωνα με τις διατάξεις περί της συνήθους διαμονής του θανόντος, ως παραπομπή στο δίκαιο της εδαφικής ενότητας στην οποία ο θανών είχε τη συνήθη διαμονή του κατά τον χρόνο του θανάτου β) οποιαδήποτε παραπομπή στο δίκαιο του κράτους που αναφέρεται στην παράγραφο 1 θεωρείται, για τους σκοπούς του καθορισμού του εφαρμοστέου δικαίου σύμφωνα με τις διατάξεις περί της ιθαγένειας του θανόντος, ως παραπομπή στο δίκαιο της εδαφικής ενότητας με την οποία ο θανών είχε το στενότερο δεσμό γ) οποιαδήποτε παραπομπή στο δίκαιο του κράτους που αναφέρεται στην παράγραφο 1 θεωρείται, για τους σκοπούς του καθορισμού του εφαρμοστέου δικαίου σύμφωνα με οιεσδήποτε άλλες διατάξεις που αφορούν άλλα στοιχεία ως συνδετικούς παράγοντες, ως παραπομπή στο δίκαιο της εδαφικής ενότητας στην οποία βρίσκεται το συγκεκριμένο στοιχείο. 3. Κατά παρέκκλιση από την παράγραφο 2, οιαδήποτε παραπομπή στο δίκαιο του κράτους που αναφέρεται στην παράγραφο 1 θεωρείται, για τους σκοπούς του καθορισμού του συγκεκριμένου δικαίου σύμφωνα με το άρθρο 27, σε περίπτωση έλλειψης κανόνων περί εσωτερικής σύγκρουσης δικαίων στο συγκεκριμένο κράτος, ως παραπομπή στο δίκαιο της εδαφικής ενότητας με την οποία ο διαθέτης ή τα πρόσωπα, των οποίων την κληρονομική διαδοχή αφορά η κληρονομική σύμβαση είχαν το στενότερο δεσμό.

Αρθρο 37. Κράτη με περισσότερα του ενός συστήματα δικαίου. Σύγκρουση δικαίων προσωπικού χαρακτήρα. Όσον αφορά κράτος που έχει δύο ή περισσότερα συστήματα δικαίου ή σύνολα κανόνων που εφαρμόζονται σε διαφορετικές κατηγορίες προσώπων σε σχέση με την κληρονομική διαδοχή, οποιαδήποτε παραπομπή στο δίκαιο αυτού του κράτους θεωρείται ως παραπομπή στο σύστημα δικαίου ή το σύνολο των κανόνων που καθορίζεται από τους ισχύοντες κανόνες στο συγκεκριμένο κράτος. Σε περίπτωση έλλειψης τέτοιων κανόνων εφαρμόζεται το σύστημα δικαίου ή το σύνολο των κανόνων με το οποίο ο θανών είχε το στενότερο δεσμό.

Αρθρο 38. Μη εφαρμογή του παρόντος κανονισμού σε εσωτερικές συγκρούσεις δικαίων. Τα κράτη μέλη που περιλαμβάνουν διάφορες εδαφικές ενότητες από τις οποίες καθεμία έχει τους δικούς της κανόνες δικαίου για την κληρονομική διαδοχή, δεν υποχρεούνται να εφαρμόζουν τον παρόντα κανονισμό στις συγκρούσεις δικαίων που αφορούν αποκλειστικά τις εδαφικές αυτές ενότητες.

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγορικό Γραφείο, Θεσσαλονίκη - Αθήνα.