Λύση γάμου με διαζύγιο. Επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου. Το δικαστήριο μπορεί να αντικαταστήσει το γονέα αν δεν ανταποκρίνεται στο λειτούργημά του και την άσκηση της γονικής μέριμνας (Εφετείο Πατρών, αριθμός απόφασης 629/2005).
Περίληψη: Λύση γάμου. Διαζύγιο. Παρεμπίπτουσα αγωγή. Ασκείται και στην κατ' έφεση δίκη εκτός αν περιέχει αυτοτελή αίτηση οπότε πρέπει να ασκηθεί έως την πρώτη συζήτηση της αγωγής. Αν όμως το Εφετείο εξαφανίσει την πρωτόδικη απόφαση και δικάζει την αγωγή κατ' ουσίαν, τότε παρέχεται η δυνατότητα να ερευνήσει και την παρεμπίπτουσα αγωγή, έστω και αν περιέχει αυτοτελή αίτηση. Αυτοτελής αίτηση είναι αυτή που ερευνάται ανεξάρτητα από την κύρια δίκη. Επιμέλεια του (ανηλίκου τέκνου). Μπορεί να αντικαταστήσει το δικαστήριο το γονέα αν δεν ανταποκρίνεται στο λειτούργημά του και την άσκηση της γονικής μέριμνας (1532 Α.Κ.). Περιστατικά.
[...] Κατά τη διάταξη του άρθρου 283 παρ. 2 Κ.Πολ.Δ., οι παρεμπίπτουσες αγωγές μπορούν να ασκηθούν σε κάθε στάση της δίκης και κατ' έφεση, εκτός αν περιέχουν αυτοτελή αίτηση. Αυτοτελής θεωρείται η αίτηση που ερευνάται ανεξάρτητα από την κύρια δίκη. Στην περίπτωση αυτή, η παρεμπίπτουσα αγωγή πρέπει να ασκηθεί έως την πρώτη συζήτηση της κύριας αγωγής στο πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, αλλιώς απορρίπτεται αυτεπαγγέλτως ως απαράδεκτη (βλ. Κεραμέα ΝοΒ 1990 σελ. 599, ΑΠ 1305/ 83 Δ15 σελ. 514), γιατί παραβιάζεται η καθιερούμενη από τη διάταξη του άρθρου 12 του ιδίου κώδικα αρχή της μη υπερβάσεως του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας. Η αρχή όμως αυτή δεν παραβιάζεται όταν, κατά το άρθρο 535 Κ. Πολ.Δ., το δευτεροβάθμιο Δικαστήριο, κατά παραδοχή, ως βάσιμου, λόγου έφεσης, εξαφανίζει την πρωτόδικη απόφαση και ακολούθως διακρατώντας την υπόθεση, δικάζει αυτή κατ' ουσίαν, οπότε παρέχεται σ' αυτό η δυνατότητα να ερευνήσει και την παραπάνω παρεμπίπτουσα αγωγή, έστω και αν αυτή περιέχει αυτοτελή αίτηση (Ε.Α 1903/99 Ελλ. Δικ. 2001 σελ. 751). Στην προκείμενη περίπτωση, η εναγομένη εκκαλούσα άσκησε ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου την από 14-4-2005 παρεμπίπτουσα αίτηση της, με την οποία ζητεί για τους αναφερομένους σ' αυτή λόγους να ανατεθεί στην ίδια αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας, άλλως της επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου της Α.Φ. Η αίτηση αυτή, είναι αυτοτελής και συνεπώς θα εξεταστεί μόνο στην περίπτωση που ευδοκιμήσει η έφεση και εξαφανιστεί η εκκαλουμένη απόφαση, διαφορετικά θα απορριφθεί, σύμφωνα με εκτιθέμενα στη μείζονα σκέψη, ως απαράδεκτη, λόγω της υπερβάσεως της ανωτέρω αρχής. Περαιτέρω, η από 10-5-2005 ανταίτηση του ενάγοντος εφεσίβλητου, πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη, γιατί δεν έχει συγκεκριμένο αίτημα, απλώς ζητεί την απόρριψη της παρεμπίπτουσας αίτησης. Κατά το άρθρο 80 Κ.Πολ.Δ., αν σε δίκη που εκκρεμεί μεταξύ άλλων τρίτος έχει έννομο συμφέρον να νικήσει κάποιος διάδικος, έχει δικαίωμα, ως την έκδοση αμετάκλητης απόφασης, να ασκήσει πρόσθετη παρέμβαση για να υποστηρίξει το διάδικο αυτόν. Στην προκειμένη περίπτωση, η θυγατέρα των διαδίκων Φ.Φ., που ήδη ενηλικιώθηκε και δεν είναι διάδικος στη δίκη αυτή, άσκησε ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου την από 11-5-2005 πρόσθετη παρέμβαση της υπέρ του εφεσίβλητου πατέρα της Δ.Φ., ζητώντας την απόρριψη της έφεσης. Η παρέμβαση αυτή, πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη, ελλείψει εννόμου συμφέροντος της παρεμβαίνουσας προς άσκησή της. Κατά τη διάταξη του άρθρου 1532 ΑΚ, αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημά τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή τη διοίκηση της περιουσίας του ή αν ασκούν το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σ' αυτό, το δικαστήριο, μπορεί, εφόσον το ζητήσει ο άλλος γονέας, οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου, ο εισαγγελέας ή και αυτεπαγγέλτως, να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο. Το δικαστήριο μπορεί ιδίως να αφαιρέσει από τον ένα γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ολικά ή μερικά και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο. Στη συγκεκριμένη υπόθεση, από την ένορκη κατάθεση της μάρτυρος αποδείξεως και την χωρίς όρκο εξέταση της εναγομένης, που περιέχονται στα πρακτικά της εκκαλουμένης αποφάσεως, από την υπ' αριθμ. 24078/ 19-9-2000 ένορκη βεβαίωση που συντάχθηκε ενώπιον του συμ/φου Χ.Α. ύστερα από προηγούμενη νόμιμη κλήτευση της τελευταίας (άρθρο 671 παρ. 1 Κ.Πολ.Δ.), καθώς και από όλα τα επικαλούμενα και προσκομιζόμενα έγγραφα, αποδείχτηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Οι διάδικοι τέλεσαν μεταξύ τους νόμιμο γάμο, την 10-11-1984, στο Ομπεχάουζεν της Γερμανίας, ο οποίος λύθηκε συναινετικά με την 100/1998 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πατρών, που κατέστη αμετάκλητη. Από τον γάμο τους αυτό απέκτησαν δύο τέκνα, την Φ. και τον Α., ηλικίας σήμερα 20 ετών και 16 ετών αντίστοιχα. Με το από 7-7-1997 ιδιωτικό συμφωνητικό, που προσκομίστηκε για την έκδοση της ανωτέρω αποφάσεως, κατ' άρθρο 1441 AK, ρυθμίστηκαν, πλην των άλλων τα εξής: α) Η γονική μέριμνα και επιμέλεια των παιδιών θα ασκείται από κοινού από τους διαδίκους, β) Τα παραπάνω τέκνα θα διαμένουν με τον πατέρα τους στην κατοικία του στη Δραγόλενα Πατρών. Και γ) η εναγόμενη θα παίρνει μαζί της τα εν λόγω τέκνα 1) κάθε Πέμπτη και από ώρα 18:00' μ.μ. μέχρι και Σάββατο και ώρα 9:00' π.μ., 2) κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο κάθε μήνα και από ώρα 9:00' π.μ. του Σαββάτου και μέχρι 18:00 μ.μ. ώρα της Κυριακής, 3) κατά τις ημέρες από Δευτέρα μέχρι και Τετάρτη κάθε εβδομάδας και από ώρα 17:00' μ.μ. μέχρι 21:00' μ.μ., 4) κατά τις εορτές των Χριστουγέννων και νέου έτους εναλλάξ από ώρα 10:00' π.μ. της 24 Δεκεμβρίου μέχρι και ώρα 18:00' μ.μ. της 30 Δεκεμβρίου και από ώρα 10: 00' της 31 Δεκεμβρίου μέχρι και ώρα 18: 00'μ.μ. της 6 Ιανουαρίου του επομένου έτους, 5) κατά τις εορτές του Πάσχα κάθε έτους εναλλάξ από ώρα 10:00' π.μ. της Μεγάλης Δευτέρας και μέχρι και ώρα 18:00' μ.μ. της δευτέρας του Πάσχα και από ώρα 10:00' της Δευτέρας του Πάσχα μέχρι και ώρα 18:00' μ.μ. της Κυριακής του Θωμά και 6) κατά το καλοκαίρι κάθε έτους από 15 Ιουνίου μέχρι και 30 Ιουνίου ή από 1 Ιουλίου έως 15 Αυγούστου. Με την αγωγή του, ο ενάγων υποστηρίζει ότι η εναγομένη σύζυγός του παραβαίνει τα καθήκοντα που της επιβάλλει το λειτούργημά της για την επιμέλεια των προσώπων των παραπάνω ανηλίκων τέκνων της, ήδη μόνο του δευτέρου τούτων, αφού η θυγατέρα τους ενηλικιώθηκε.
Ειδικότερα, ο ενάγων, αποδίδει στη σύζυγο του τα εξής: 1) ότι δείχνει αδιαφορία για τις σχολικές επιδόσεις του τέκνου της, 2) ότι δεν βοηθεί αυτό στην εκμάθηση της μητρικής της Γερμανικής Γλώσσας, 3) ότι πολλές φορές δεν το παραλαμβάνει για να μείνει μαζί της τις ημέρες και ώρες που, κατά τ' ανωτέρω, συμφώνησαν, 4) ότι κατά τις θερινές διακοπές του έτους 1999 έκανε διακοπές μόνη της, χωρίς τα τέκνα της, και μετά ζητούσε αυτά σε άλλο χρονικό διάστημα, που δεν εδικαιούτο βάσει της ως άνω συμφωνίας, 5) ότι πολλές φορές προφασιζόταν στο τέκνο της την ασθενή, προκειμένου να μην έχει επαφή μαζί του και 6) ότι οι συνθήκες στο διαμέρισμά της, όπου διαμένει τούτο, κατά τις προαναφερόμενες ημέρες και ώρες δεν είναι καλές, καθόσον δεν υπάρχει κρεβάτι για να κοιμηθεί, μ' αποτέλεσμα να κοιμάται στο δάπεδο, που είναι γεμάτο από μπουκάλια ουίσκι, τα οποία μυρίζουν. Δεν αποδείχτηκε όμως κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, κατά το μέρος που αυτή ανήκει στην εναγομένη, τέτοια που να επιβάλλει τη λήψη κάποιου δικαστικού μέτρου, όπως η αφαίρεση της από τον ένα γονέα και η ανάθεση της αποκλειστικά στον άλλο. Συγκεκριμένα, δεν αποδείχθηκε ότι η εναγομένη δεν ενδιαφέρεται για την πρόοδο του ανηλίκου τέκνου της και ότι δεν συμπεριφέρεται προς αυτό σωστά, καθώς και ότι οι συνθήκες διαβιώσεως του στην οικία της δεν είναι καλές. Αντιθέτως, αποδείχθηκε ότι η εναγομένη είναι καλή μητέρα, φροντίζει το ανήλικο τέκνο της και ποτέ δεν έχει δημιουργήσει προβλήματα σ' αυτό. ’λλωστε, κάτι τέτοιο, δεν κατέθεσε ούτε το ίδιο το τέκνο σε κατ' ιδίαν εξέτασή του από το Δικαστήριο. Τέλος, το συμφέρον του κάθε τέκνου, όπως αυτού των διαδίκων, στο οποίο πρέπει να αποβλέπουν οι αποφάσεις των γονέων, αλλά και του δικαστηρίου, σχετικά με την άσκηση ή τη ρύθμιση της γονικής μέριμνας (άρθρο 1511 παρ. 1 Α.Κ.), επιβάλλει την μη αποκοπή από τη μητέρα του. Έτσι, το συμφέρον του τέκνου δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί με την αφαίρεση της γονικής μέριμνας από τον γονέα και με την ανάθεση της αποκλειστικά στον άλλο, εφόσον δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνιστούν κακή άσκηση της από τον πρώτο.
Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, που με την εκκαλουμένη απόφαση είπε το αντίθετο και έκρινε ότι συνέτρεχε λόγος για να αφαιρεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας από την εναγομένη, ερμήνευσε εσφαλμένα τις προαναφερθείσες διατάξεις (1511 παρ. 1, 1532 Α.Κ.) και αξιολόγησε πλημμελώς το αποδεικτικό υλικό. Επομένως κατά παραδοχή των σχετικών λόγων της έφεσης, πρέπει αυτή να γίνει δεκτή και από ουσιαστική άποψη, να εξαφανιστεί η εκκαλουμένη απόφαση, κατά το μέρος που αφορά την άσκηση της γονικής μέριμνας του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων Α.Φ. και αφού κρατηθεί προς εκδίκαση η προκειμένη υπόθεση από το Δικαστήριο τούτο (άρθρο 535 παρ. 1 Κ.Πολ.Δ.), να απορριφθεί η από 15-3-2000 αγωγή ως αβάσιμη κατ' ουσίαν. Περαιτέρω, ως αβάσιμη κατ' ουσίαν, πρέπει να απορριφθεί και η από 14-4-2005 παρεμπίπτουσα αίτηση της εναγομένης, καθόσον δεν αποδείχθηκαν περιστατικά τέτοια που να επιβάλλουν την αφαίρεση της άσκησης της γονικής μέριμνας ή επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου της από τον ενάγοντα σύζυγο της και την ανάθεσή της στην ίδια αποκλειστικά.
Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, Δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα