Η διατροφή του/ης συζύγου μετά την έκδοση του διαζυγίου

Εφόσον ο ένας από τους πρώην συζύγους δε μπορεί να εξασφαλίσει τη διατροφή του από τα εισοδήματά του ή από την περιουσία του, δικαιούται να ζητήσει διατροφή από τον άλλον. Αυτό το δικαίωμα της μεταγαμιαίας διατροφής δε συνδέεται με την τυχόν υπαιτιότητα έκδοσης του διαζυγίου και γεννιέται μόνο όταν δικαιολογείται από κοινωνικούς λόγους, προκειμένου ο πρώην σύζυγος να μη μείνει αβοήθητος όταν δε μπορεί να καλύψει τις ανάγκες διατροφής του.

Βασική προϋπόθεση αξίωσης της διατροφής αποτελεί η απορία του ενός συζύγου και η ευπορία του άλλου. Απορία σημαίνει αδυναμία διατροφής λόγω ελλιπών ή ανύπαρκτων εισοδημάτων και περιουσίας. Ο όρος «ευπορία» δε σημαίνει ιδιαίτερο πλούτο, αλλά απλή δυνατότητα του ενός συζύγου να παράσχει διατροφή στον άλλον, χωρίς να κινδυνεύει η δική του. Για να χαρακτηριστεί ένας εκ των συζύγων άπορος και να απαλλαγεί από την υποχρέωση διατροφής του άλλου, θα πρέπει να έχει εξαντλήσει όλες τις οικονομικές του δυνατότητες από τα εισοδήματα και την περιουσία του, κινητή και ακίνητη. Ο σύζυγος, που υποχρεούται να καταβάλει διατροφή, δεν έχει πλέον υποχρέωση καταβολής, όταν κινδυνεύει η δική του διατροφή.

Ειδικότερες προϋποθέσεις καταβολής διατροφής αποτελούν: α) η αδυναμία άσκησης κατάλληλου επαγγέλματος λόγω ηλικίας ή υγείας, β) η επιμέλεια ανήλικου τέκνου, γ) η αδυναμία εξεύρεσης σταθερής κατάλληλης εργασίας ή ανάγκη επαγγελματικής εκπαίδευσης και δ) οι λόγοι επιείκειας. Αναλυτικότερα :

α) Αδυναμία άσκησης κατάλληλου επαγγέλματος λόγω ηλικίας ή υγείας. : Ως προς την ηλικία λαμβάνεται υπόψη η κατάσταση στην αγορά εργασίας και οι προσωπικές συνθήκες του διαζευγμένου συζύγου. Ως προς την κατάσταση υγείας, που εμποδίζει την άσκηση επαγγέλματος, νοείται η σωματική και ψυχική υγεία, είτε αυτή είναι μόνιμη, είτε προσωρινή. Ως προς την καταλληλότητα του επαγγέλματος λαμβάνονται υπόψη οι σωματικές και πνευματικές ιδιότητες του προσώπου, το μορφωτικό του επίπεδο, το επάγγελμα που ενδεχομένως ασκούσε προγενέστερα κ.α..

β) Επιμέλεια ανηλίκου. : Ο σύζυγος που δικαιούται διατροφή, με την άσκηση της επιμέλειας ανήλικου τέκνου ή τέκνων, πρέπει να εμποδίζεται στην άσκηση κατάλληλου επαγγέλματος, ανάλογου της κοινωνικής θέσης που είχε κατά την έγγαμη συμβίωση, των ατομικών και πνευματικών ικανοτήτων του, του αριθμού των τέκνων και της ηλικίας τους. Αν η άσκηση της επιμέλειας εμποδίζει μερικά την άσκηση επαγγέλματος, μερική θα είναι και η αξίωση διατροφής. Η υποχρέωση καταβολής διατροφής παύει με την ενηλικίωση του τέκνου, εκτός αν εξαιρετικοί λόγοι επιβάλλουν την εξακολούθηση της γονικής φροντίδας.

γ) Αδυναμία εξεύρεσης σταθερής κατάλληλης εργασίας ή ανάγκη επαγγελματικής εκπαίδευσης. : Οι λόγοι αδυναμίας εξεύρεσης εργασίας είναι αδιάφοροι. Σημασία έχει ο δικαιούχος της διατροφής να καταβάλει κάθε δυνατή και αναγκαία προσπάθεια να βρει εργασία. Κατάλληλη είναι η εργασία που ανταποκρίνεται στις σωματικές και πνευματικές ιδιότητες και ικανότητες του καθενός, σε συνδυασμό με την κατάσταση που επικρατεί στην αγορά εργασίας. Σταθερή χαρακτηρίζεται κάθε εργασία που μπορεί να εξασφαλίσει εισόδημα αρκετό για την κάλυψη της διατροφής για ένα χρόνο, έστω κι αν η εργασία αυτή είναι εποχιακή. Ως προς την επαγγελματική εκπαίδευση, αυτή πρέπει να είναι αναγκαία για την ανεύρεση σταθερής και κατάλληλης εργασίας και περιλαμβάνει τη φοίτηση στη μέση ή στην ανώτερη εκπαίδευση, σε τεχνικές σχολές και λοιπά κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης. Σημειωτέον ότι, η καταβολή διατροφής για τους παραπάνω λόγους δε μπορεί να ξεπεράσει σε διάρκεια τα τρία χρόνια από την έκδοση του διαζυγίου.

δ) Λόγοι επιείκειας. Ο δικαστής, σε κάθε άλλη περίπτωση που δεν προβλέπεται ανωτέρω, μπορεί να κρίνει αν πρέπει ή όχι να χορηγηθεί διατροφή σε κάποιον σύζυγο, με βάση την αρχή της επιείκειας για λόγους κοινωνικούς, ώστε ο πρώην σύζυγος να μη μείνει αβοήθητος εφόσον δε μπορεί να καλύψει τις ανάγκες διατροφής του.

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, Δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα