Τεκμήριο πατρότητας. Προϋποθέσεις ανατροπής του. Προσδιορισμός χρονικού σημείου της σύλληψης. Λόγοι ανατροπής του τεκμηρίου. (Άρειος Πάγος, αριθμός απόφασης 273/2011)

Περίληψη: Τεκμήριο πατρότητας. Προϋποθέσεις ανατροπής του. Προσδιορισμός χρονικού σημείου της σύλληψης. Λόγοι ανατροπής του τεκμηρίου. Προτείνονται ως ενστάσεις στη δίκη για αναγνώριση της πατρότητας. Κρίση ότι στην επίδικη περίπτωση απεδείχθη η πατρότητα του εναγομένου. (Επικυρώνει την υπ΄ αριθμ. 431/2010 απόφαση ΕφΑθ).

[...] Ο προβλεπόμενος με το άρθρο 559 αρ. 10 του Κ.Πολ.Δ. λόγος αναιρέσεως, μετά την κατάργηση της δεύτερης περίπτωσης, που προέβλεπε τη δυνατότητα αναίρεσης, αν το δικαστήριο δέχθηκε πράγματα που έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης ως αληθινά "χωρίς να διατάξει περί αυτών απόδειξη", με το άρθρο 17 παρ. 2 του ν. 2915/2001, όπως και μετά την κατάργηση της διατάξεως του άρθρου 341 Κ.Πολ.Δικ. για τη δυνατότητα έκδοσης προδικαστικής αποφάσεως και την εφαρμογή του άρθρου 270 Κ.Πολ.Δ. σε όλες τις υποθέσεις, με το άρθρο 14 παρ. 1 του ίδιου νόμου, έχει περιορισμένη εφαρμογή στην περίπτωση που "το δικαστήριο δέχθηκε πράγματα που έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης ως αληθινά χωρίς απόδειξη", δηλαδή όταν το δικαστήριο δεν εκθέτει από ποια αποδεικτικά μέσα έχει αντλήσει την απόδειξη ή δεν έχει προσαχθεί καμιά απόδειξη (Α.Π. 148/1991, 311/1985). Στην προκειμένη περίπτωση, όπως από την προσβαλλόμενη απόφαση προκύπτει, το Εφετείο σχημάτισε την κρίση του και κατέληξε στο αποδεικτικό του πόρισμα, αφού έλαβε υπόψη τις ένορκες καταθέσεις των μαρτύρων των διαδίκων, την 4/2008 έκθεση ιατρικής πραγματογνωμοσύνης, την από 7-1-2008 τεχνική έκθεση και όλα τα επικαλούμενα και νομίμως προσκομιζόμενα από τους διαδίκους έγγραφα. Επομένως η προσβαλλόμενη απόφαση δεν δέχθηκε ως αληθινό χωρίς απόδειξη τον ισχυρισμό της αναιρεσίβλητης-ενάγουσας, ότι κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης του γεννηθέντος από την τελευταία, κατά τις 5-1-2005, τέκνου, το περιλαμβανόμενο μεταξύ της 300ης και της 180ης ημέρας πριν από τον τοκετό, ήλθε αυτή σε σαρκική συνάφεια με τον αναιρεσείοντα-εναγόμενο και τεκμαίρεται γι` αυτό η πατρότητα του, ο δε αντίθετος πρώτος από το άρθρο 559 αρ. 10 του Κ.Πολ.Δ. λόγος αναιρέσεως είναι αβάσιμος.

Κατά το άρθρο 1481 εδ. α` του Α.Κ., όπως ισχύει με το ν. 1329/1983 "η πατρότητα τεκμαίρεται, αν αποδειχθεί ότι αυτός, για τον οποίο προβάλλεται ισχυρισμός ότι είναι πατέρας, είχε σαρκική συνάφεια με τη μητέρα κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης". Κατά το άρθρο 1482 του Α.Κ. "το τεκμήριο του προηγούμενου άρθρου ανατρέπεται, αν προκύπτουν σοβαρές αμφιβολίες για την πατρότητα". Κατά το άρθρο 1468 του Α.Κ. "κρίσιμο διάστημα της σύλληψης θεωρείται το χρονικό διάστημα που περιλαμβάνεται ανάμεσα στην τριακοσιοστή και στην εκατοστή ογδοηκοστή ημέρα πριν από τον τοκετό". Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι για τη δικαστική αναγνώριση της πατρότητας του τέκνου που γεννήθηκε χωρίς γάμο της μητέρας του αρκεί να αποδειχθεί (ότι ο εναγόμενος ήρθε σε σαρκική συνάφεια με τη μητέρα του τέκνου κατά το χρονικό διάστημα που περιλαμβάνεται μεταξύ των 180 και 300 ημερών προ του τοκετού. Η ανατροπή του τεκμηρίου του άρθρου 1481 εδ. α` Α.Κ. επέρχεται ύστερα από σχετική ένσταση του εναγομένου, όταν προκύπτουν σοβαρές αμφιβολίες για την πατρότητα, όπως συμβαίνει όταν ο φερόμενος ως πατέρας εστερείτο της ικανότητας προς τεκνοποίηση ή η μητέρα κατά το κρίσιμο διάστημα της συλλήψεως είχε σαρκική επαφή με περισσότερους άνδρες ή ήταν έγγαμη, όχι όμως και όταν ο φερόμενος ως πατέρας είχε αμφιβολίες για την πατρότητα του τέκνου εξαιτίας της ηθικώς αξιόμεμπτης συμπεριφοράς της μητέρας κατά ή πριν από το κρίσιμο διάστημα της συλλήψεως, αν τέτοια και μόνον διαγωγή της μητέρας δεν ήταν ικανή, κατά τους κανόνες της κοινής λογικής και εμπειρίας, να αποτρέψει ή αποκλείσει την από αυτόν (φερόμενο ως πατέρα) σύλληψη του τέκνου, αφού άλλωστε, μετά τον ν. 1329/1983 δεν ισχύει πλέον η ένσταση του ακολάστου βίου της μητέρας, κατά το άρθρο 1543 Α.Κ., όπως αυτό ίσχυε προ της κατά τα ανωτέρω αντικαταστάσεως του, η προβολή της οποίας ενστάσεως καθιστούσε απαράδεκτη την αγωγή. Εξάλλου κατά την έννοια του άρθρου 559 αριθ. 19 του Κ.Πολ.Δικ. λόγος αναιρέσεως για έλλειψη νόμιμης βάσης της αποφάσεως ιδρύεται, όταν από τις αιτιολογίες της δεν προκύπτουν σαφώς τα περιστατικά που είναι αναγκαία για να κριθεί, αν στη συγκεκριμένη περίπτωση συντρέχουν οι νόμιμοι όροι της ουσιαστικής διατάξεως που εφαρμόσθηκε ή δεν συντρέχουν, ώστε να αποκλείεται η εφαρμογή της, καθώς και όταν η απόφαση έχει ανεπαρκείς ή αντιφατικές αιτιολογίες ως προς το νομικό χαρακτηρισμό των περιστατικών που έγιναν δεκτά και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης (Ολ.Α.Π. 1/1999, 28/1997, 12/1995). Το κατά νόμο αναγκαίο περιεχόμενο της ελάσσονος προτάσεως του νομικού συλλογισμού προσδιορίζεται από τον εκάστοτε εφαρμοστέο κανόνα του ουσιαστικού δικαίου, του οποίου το πραγματικό πρέπει να καλύπτεται πλήρως, έστω και με συνοπτικές αιτιολογίες, από τις παραδοχές της αποφάσεως στο αποδεικτικό της πόρισμα και μην καταλείπονται αμφιβολίες. Δεν συνιστούν ανεπαρκείς αιτιολογίες οι ελλείψεις που ανάγονται στην ανάλυση και στάθμιση των αποδεικτικών μέσων και γενικότερα στην αξιολόγηση του αποδεικτικού πορίσματος, αν αυτό διατυπώνεται σαφώς (Ολ.Α.Π. 661/1984). Στην κρινόμενη υπόθεση, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, με την οποία απορρίφθηκε η έφεση του αναιρεσείοντος κατά της 2048/2009 αποφάσεως του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, με την οποία είχε γίνει δεκτή η αγωγή της αναιρεσίβλητης για αναγνώριση της πατρότητας του αναιρεσείοντος ως προς το γεννηθέν από εκείνη εκτός γάμου τέκνο, το Εφετείο, ύστερα από ανέλεγκτη εκτίμηση των αποδείξεων, δέχθηκε τα ακόλουθα: "Η γνωριμία των διαδίκων συνέβη αρχές Μαρτίου έτους 2002 στο νυκτερινό κέντρο ".........." όπου ο εναγόμενος τραγουδούσε, πολύ σύντομα όμως η γνωριμία τους εξελίχθηκε σε ερωτική σχέση, η ερωτική δε συνεύρεση αυτών ελάμβανε χώρα μόνο στην οικία της ενάγουσας για το λόγο ότι ο εναγόμενος ήταν γνωστός, ως εκ της καλλιτεχνικής του ιδιότητος, επιπλέον δε είχε ήδη δημιουργήσει οικογένεια με δύο ενήλικα τέκνα. Από τις ερωτικές σχέσεις των διαδίκων η ενάγουσα στις 5- 1-2005 έτεκε ένα άρρεν τέκνο, το οποίο έλαβε το όνομα Ά.-Ν.. Όταν η ενάγουσα διαπίστωσε την κατάσταση εγκυμοσύνης, στην οποία είχε περιέλθει, ενημέρωσε σχετικά τον εναγόμενο, συμφώνησαν δε μετά τη γέννηση να προχωρήσει ο εναγόμενος σε αναγνώριση του τέκνου της με συμβολαιογραφική πράξη. Έτσι, οι διάδικοι συνέχισαν τον ερωτικό τους δεσμό, μετά δε τη γέννηση του ανηλίκου ο εναγόμενος επισκεπτόταν την ενάγουσα και το τέκνο της στην οικία της τελευταίας, πλην όμως, επειδή ο εναγόμενος δεν προέβαινε στη διαδικασία αναγνώρισης του ανηλίκου, η ενάγουσα άρχισε να οχλεί τον εναγόμενο όπως προβεί σ` αυτήν (αναγνώριση). Ομως, ο εναγόμενος έχοντας, προφανώς, μεταβάλει γνώμη έπαυσε να επισκέπτεται την ενάγουσα και απέφευγε να απαντά στις τηλεφωνικές της κλήσεις, οπότε η τελευταία προέβη κατά μήνα Φεβρουάριο του 2006 στην άσκηση της ένδικης αγωγής. Ισχυρίστηκε ο εναγόμενος (τον ισχυρισμό του δε αυτόν τον επαναφέρει ως λόγο εφέσεως), ότι αυτός συνευρέθη ερωτικά με την εναγομένη μόνο μία φορά, ήτοι στη 1-6-2004, ημερομηνία, όμως, που περιλαμβάνεται στο κρίσιμο χρονικό διάστημα συλλήψεως από 11-3-2004 (300η ημέρα πριν από τον τοκετό) έως και 9-7-2004 (180ή ημέρα πριν από τον τοκετό). Ετσι, λοιπόν, μετά τη συνεχιζόμενη αδιαφορία του εναγομένου και εντεύθεν την άσκηση της ένδικης αγωγής, ως ήδη, ελέχθη, διατάχθηκε από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών (2048/2007) η διενέργεια ιατρικής πραγματογνωμοσύνης από τον ιατρό-γενετιστή Κ. Π. στο Διαγνωστικό Κέντρο Γενετικής, ο οποίος στην υπ` αριθμ. 4/2008 έκθεση πραγματογνωμοσύνης την οποία διενήργησε κατόπιν λήψεως δειγμάτων αίματος από τους διαδίκους και το τέκνο και της αναλύσεως αυτών με την μέθοδο DΝΑ (μέθοδος πολυμορφικών συστημάτων) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο εναγόμενος έχει κοινούς πολυμορφισμούς με το εξεταζόμενο παιδί και η πιθανότητα πατρότητας (W) είναι 99,999%. Το ποσοστό αυτό πιθανότητας είναι τόσο υψηλό, ώστε εγγίζει το όριο της πλήρους βεβαιότητας και από πλευράς αποδεικτικής αξίας ισοδυναμεί με πλήρη απόδειξη πατρότητας. Περαιτέρω από όλα τα ως. άνω αποδεικτικά μέσα, ουδόλως προέκυψε ο καταλυτικός της αγωγής ισχυρισμός του εναγομένου, ότι η ενάγουσα είχε κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης του τέκνου της σαρκική συνάφεια με άλλον άνδρα". Ετσι, όπως έκρινε το Εφετείο και απέρριψε την έφεση του αναιρεσείοντος κατά της πρωτόδικης απόφασης, διέλαβε στο αποδεικτικό του πόρισμα σαφείς, επαρκείς και μη αντιφατικές αιτιολογίες, καθιστώντας εφικτό τον αναιρετικό έλεγχο όσον αφορά τη συνδρομή των προϋποθέσεων εφαρμογής της ουσιαστικής διάταξης του άρθρου 1481 εδ. α` του Α.Κ. και μη εφαρμογής εκείνης του άρθρου 1482 Α.Κ.. Ειδικότερα αναφέρεται: α) Η από το μήνα Μάρτιο του έτους 2002 γνωριμία των διαδίκων και η ανάπτυξη ακολούθως σε σύντομο χρόνο ερωτικών σχέσεων μεταξύ αυτών, από τις οποίες γεννήθηκε στις 5-1-2005 το τέκνο της αναιρεσίβλητης και τις οποίες αυτοί συνέχιζαν και μετά την κυοφορία και τη γέννηση του τέκνου, με την υπόσχεση του αναιρεσείοντος ότι θα αναγνώριζε εκουσίως το τέκνο, β) Η βεβαιότητα ότι πατέρας του τέκνου είναι ο αναιρεσείων τόσο επειδή κατά το κρίσιμο διάστημα της συλλήψεως του τέκνου, το περιλαμβανόμενο, μεταξύ της 300ης και της 180ης ημέρας προ του τοκετού οι διάδικοι είχαν ήδη από μακρού χρόνου και συνέχιζαν να έχουν ερωτικές σχέσεις, ερχόμενοι σε σαρκική συνάφεια στην οικία της αναιρεσίβλητης, γεγονός το οποίο εν μέρει ομολογεί και ο αναιρεσείων για μία ερωτική συνεύρεση τους στις 9-6-2004, όσο και επειδή ανάλογο περίπου συμπέρασμα διατυπώνεται στην έκθεση πραγματογνωμοσύνης, κατόπιν λήψεως δειγμάτων αίματος των διαδίκων και του τέκνου και αναλύσεως τούτων με τη μέθοδο του DΝΑ (πολυμορφικών συστημάτων), κατά την οποία η συχνότητα επανάληψης των μολυμορφισμών στο αίμα του αναιρεσείοντος και του τέκνου προσδίνει την πιθανότητα πατρότητας του αναιρεσείοντος κατά ποσοστό 99,999%, μέχρι το οποίο μπορούσε να προσεγγίσει η επιστημονική αυτή μέθοδος που εφαρμόσθηκε. 3) Η μη απόδειξη του κατ` ένσταση, προβληθέντος πρωτοδίκως και κατ` έφεση από τον αναιρεσείοντα, καταλυτικού της αγωγής ισχυρισμού του, ότι η αναιρεσίβλητη, κατά το κρίσιμο διάστημα της συλλήψεως του τέκνου, ήλθε σε σαρκική συνάφεια με άλλον άνδρα. Επομένως ο αντίθετος από το άρθρο 559 αρ. 19 του Κ.Πολ.Δικ. λόγος αναιρέσεως είναι αβάσιμος, κατά το μέρος δε που υπό την επίκληση του λόγου αυτού αναιρέσεως πλήσσεται η εκτίμηση πραγματικών γεγονότων και του πορίσματος της πραγματογνωμοσύνης (άρθρο 387 Κ.Πολ.Δικ.) είναι απαράδεκτος (αρθρ. 561 παρ. 1 Κ.Πολ.Δικ.).

Κατά το άρθρο 559 αρ. 8 του Κ.Πολ.Δικ. αναίρεση επιτρέπεται και όταν το δικαστήριο παρά το νόμο έλαβε υπόψη πράγματα που δεν προτάθηκαν ή δεν έλαβε υπόψη πράγματα που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, ως "πράγματα" θεωρούνται οι αυτοτελείς πραγματικοί ισχυρισμοί, οι θεμελιωτικοί, καταλυτικοί ή διακωλυτικοί ουσιαστικού ή δικονομικού δικαιώματος, ασκούμενου με αγωγή, ανταγωγή, ένσταση ή αντένσταση ή με λόγο έφεσης ή αντέφεσης. ο οποίος αφορά αυτοτελείς ισχυρισμούς ή άρνηση αυτοτελών ισχυρισμών όχι δε οι αιτιολογημένες αρνήσεις ή οι ισχυρισμοί που αποτελούν επιχειρήματα ή συμπεράσματα των διαδίκων ή του δικαστηρίου από την εκτίμηση των αποδείξεων, έστω και αν αποτελούν περιεχόμενο λόγου έφεσης, ούτε οι απαράδεκτοι ή αβάσιμοι ισχυρισμοί (Ολ.Α.Π. 3/1997) ή τα προσκομιζόμενα από τους διαδίκους αποδεικτικά μέσα και τα πραγματικά περιστατικά που προκύπτουν από αυτά.

Επίσης δεν στοιχειοθετείται ο λόγος αυτός αναιρέσεως, όταν το δικαστήριο έλαβε υπόψη προταθέντα ισχυρισμό και τον απέρριψε ευθέως για οποιοδήποτε λόγο τυπικό ή ουσιαστικό (Ολ. Α.Π. 12/1997). Στην υπόψη περίπτωση, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Εφετείο απέρριψε το αίτημα του αναιρεσείοντος για τη διενέργεια νέας πραγματογνωμοσύνης με ακριβέστερη επιστημονική μέθοδο και λόγω υπονοιών μεροληψίας του πραγματογνώμονα.

Επομένως ο προβαλλόμενος τρίτος και τελευταίος από το άρθρο 559 αρ. 8 του Κ.Πολ.Δικ. αντίθετος λόγος αναιρέσεως, ότι το Εφετείο δεν έλαβε υπόψη τον ως άνω ισχυρισμό του αναιρεσείοντος είναι αβάσιμος. Κατ` ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να απορριφθεί η ένδικη αίτηση αναιρέσεως.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Απορρίπτει την από 3-5-2010 αίτηση του Π. Ι. Α. για αναίρεση της 431/2010 αποφάσεως του Εφετείου Αθηνών.

Και καταδικάζει τον αναιρεσείοντα στα δικαστικά έξοδα της αναιρεσίβλητης από δυο χιλιάδες επτακόσια (2.700) ευρώ.

Κρίθηκε και αποφασίστηκε στην Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου 2011.

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, Δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα