Επιμέλεια τέκνων - Σχέσεις μητέρας και τέκνου που γεννήθηκε χωρίς γάμο (Μονομελές Πρωτοδικείο Σύρου, αριθμός απόφασης 264/2012)
Περίληψη: Επιμέλεια τέκνων. Σχέσεις μητέρας και τέκνου που γεννήθηκε χωρίς γάμο. Εφαρμοστέο δίκαιο. Αίτηση του Εισαγγελέα για αφαίρεση της γονικής μέριμνας τέκνου τριών μηνών, ρουμανικής ιθαγένειας, ενόψει του ότι η μητέρα δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στα καθήκοντά της και για ανάθεση της φροντίδας του σε Κέντρο Προστασίας Παιδιών. Εφαρμοστέο δίκαιο ως προς το ζήτημα τούτο είναι το Ρουμανικό, όμως το Δικαστήριο δεν το γνωρίζει κι ως εκ τούτου πρέπει να διαταχθεί η επανάληψη της συζήτησης προκειμένου να γίνει γνωστό στο Δικαστήριο το δίκαιο αυτό. Προσωρινή ανάθεση της επιμέλειας στη φυσική μητέρα η οποία θα την ασκήσει με τη συνδρομή της γυναίκας που έχει εκφράσει ενδιαφέρον να υιοθετήσει το τέκνο και δεν υπάρχει λόγος το τέκνο να εισαχθεί στο ως άνω Κέντρο.
[...] Κατά τις διατάξεις του άρθρου 19 ΑΚ οι σχέσεις μητέρας και τέκνου, που γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του ρυθμίζονται κατά σειρά: 1. από το δίκαιο της τελευταίας κοινής ιθαγένειάς τους. 2. από το δίκαιο της τελευταίας κοινής συνήθους διαμονής τους. 3. από το δίκαιο της ιθαγένειας του τέκνου. Περαιτέρω, κατ` άρθρο 337 ΚΠολΔ, το δικαστήριο λαμβάνει αυτεπαγγέλτως και χωρίς απόδειξη το δίκαιο που ισχύει σε αλλοδαπή πολιτεία, τα έθιμα και τα συναλλακτικά ήθη και, αν δεν τα γνωρίζει, μπορεί να διατάξει απόδειξη ή να χρησιμοποιήσει όποιο μέσο κρίνει κατάλληλο χωρίς να περιορίζεται στις αποδείξεις, που προσάγουν οι διάδικοι. Ωστόσο, γίνεται δεκτό ότι στη διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων (άρθρα 686 επ., 781 ΚΠολΔ) λόγω του κατεπείγοντος χαρακτήρα της έννομης προστασίας δεν εκδίδεται απόφαση για αποδείξεις και, αν ο δικαστής δεν γνωρίζει ή δεν μπορεί να πληροφορηθεί το περιεχόμενο του αλλοδαπού δικαίου, εφαρμόζει κατ` αρχήν το ημεδαπό δίκαιο (βλ. Τέντε σε ΕρμΚΠολΔ Κεραμέα-Κονδύλη-Νίκα, άρθρο 337 αρ. 6, όπου και παραπομπές στη νομολογία). Εξάλλου, κατά το άρθρο 781 ΚΠολΔ, το δικαστήριο, που δικάζει κατά την εκούσια δικαιοδοσία την αίτηση, μπορεί σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας, ύστερα από σχετικό αίτημα ή και αυτεπαγγέλτως, να εκδώσει προσωρινή διαταγή, που καταχωρίζεται στα πρακτικά, με την οποία διατάζει τα αναγκαία ασφαλιστικά μέτρα έως την έκδοση της απόφασης του για να εξασφαλίσει ή να διατηρηθεί το δικαίωμα ή να ρυθμιστεί η κατάσταση. Ακολούθως, κατά τις διατάξεις του άρθρου 1532 ΑΚ, «αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημά τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή τη διοίκηση της περιουσίας του ή αν ασκούν το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σ` αυτό, το δικαστήριο μπορεί, εφόσον το ζητήσουν ο άλλος γονέας, οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου, ο εισαγγελέας ή και αυτεπαγγέλτως, να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο. Το δικαστήριο μπορεί ιδίως να αφαιρέσει από τον ένα γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ολικά ή μερικά και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο ή, αν συντρέχουν και στο πρόσωπο αυτού οι προϋποθέσεις της προηγούμενης παραγράφου, να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του τέκνου ή, ακόμη, και την επιμέλειά του ολικά ή μερικά σε τρίτον ή και να διορίσει επίτροπο.
Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του πρώτου εδαφίου και επίκειται άμεσος κίνδυνος για τη σωματική ή την ψυχική υγεία του τέκνου, ο εισαγγελέας μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο για την προστασία του μέχρι την έκδοση της αποφάσεως του δικαστηρίου, στο οποίο πρέπει να απευθύνεται εντός τριάντα ημερών», κατά δε τις διατάξεις του άρθρου 1533 ΑΚ «η αφαίρεση του συνόλου της επιμέλειας του προσώπου του τέκνου και από τους δύο γονείς και η ανάθεση της σε τρίτο διατάσσονται από το δικαστήριο, μόνο όταν άλλα μέτρα έμειναν χωρίς αποτέλεσμα ή κρίνεται ότι δεν επαρκούν για να αποτρέψουν κίνδυνο της σωματικής, πνευματικής ή ψυχικής υγείας του τέκνου. Το δικαστήριο ορίζει την έκταση της γονικής μέριμνας, που παραχωρεί στον τρίτο, και τους όρους της άσκησης της. Το δικαστήριο αποφασίζει την ανάθεση της πραγματικής φροντίδας ή της επιμέλειας στον τρίτο, κατά τη δεύτερη παράγραφο του προηγούμενου άρθρου, ή την πρώτη παράγραφο του παρόντος, ύστερα από έλεγχο του ήθους, των βιοτικών συνθηκών και γενικά της καταλληλότητας του, στηριζόμενο υποχρεωτικά σε βεβαίωση της κοινωνικής υπηρεσίας. Η ανάθεση γίνεται σε κατάλληλη οικογένεια, κατά προτίμηση συγγενική (ανάδοχη οικογένεια) και, αν αυτό δεν είναι δυνατό, σε κατάλληλο ίδρυμα». Περαιτέρω, από τις διατάξεις των άρθρων 1511 § 2 και 1664 εδ. α` ΑΚ συνάγεται ότι το δικαστήριο πρέπει να αποβλέπει πρωτίστως στο συμφέρον του τέκνου, όταν αποφασίζει την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή επιμέλειας ή πραγματικής φροντίδας αυτού σε τρίτο. Το συμφέρον αυτό αποτελεί αόριστη νομική έννοια με αξιολογικό περιεχόμενο, που αντλεί το δικαστήριο από την κοινωνική πείρα, την κοινή συνείδηση με αντικειμενικά αξιολογικά στοιχεία και εξετάζεται σε συνδυασμό προς όλα τα επωφελή και πρόσφορα για τον ανήλικο στοιχεία και περιστάσεις (ΑΠ 834/1966 ΕΕΝ 1997, 107, ΕφΑθ 5870/1993 ΕλλΔνη 36, 1581, ΕφΠειρ 1162/1988 ΕλλΔνη 30.1065, ΜΠρΘες 7458/2003, Αρμ 2003, 533, βλ. και Α. Γεωργιάδη- Μ. Σταθόπουλου, Αστικός Κώδικας κατ` άρθρο ερμηνεία VIII Οικογενειακό Δίκαιο, άρθρα 1532-1533).
Στην προκείμενη περίπτωση ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών Σύρου εκθέτει ότι η καθ` ης η αίτηση, υπήκοος Ρουμανίας, δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στα καθήκοντα του λειτουργήματος της επιμέλειας της ηλικίας τριών μηνών ανήλικης κόρης της, με αποτέλεσμα να γεννάται κίνδυνος για τη σωματική και ψυχική υγεία της, και ζητεί, κατά τη δέουσα εκτίμηση του δικογράφου της αίτησης του, όπως το περιεχόμενο της εκτιμάται συνολικά και όχι μόνο βάσει του διατακτικού της, να ανατεθεί η πραγματική φροντίδα του τέκνου στο Κέντρο Προστασίας Παιδιού Αττικής «...............». Με αυτό το περιεχόμενο και τα αιτήματα η κρινόμενη αίτηση αρμοδίως φέρεται προς συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 121 ΕισΝΑΚ, 739 επ. ΚΠολΔ), το οποίο έχει διεθνή δικαιοδοσία (άρθρα 3 § 1, 741 ΚΠολΔ, άρθρα 1 επ., 8 του Κανονισμού ΕΚ 2201/2003 για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, καθόσον στην προκειμένη περίπτωση βάση δικαιοδοσίας του παρόντος Δικαστηρίου αποτελεί ο τόπος της διαμονής του τέκνου). Ωστόσο, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στη μείζονα σκέψη της παρούσας, εφόσον η καθ` ης η αίτηση και η ανήλικη κόρη της έχουν, καθώς άλλωστε δεν αμφισβητείται, κοινή ρουμανική ιθαγένεια (το τέκνο απέκτησε τη ρουμανική ιθαγένεια αυτοδικαίως με τη γέννηση του λόγω της ιθαγένειας της μητέρας του και του ισχύοντος στη Ρουμανία συστήματος της εξ αίματος απόκτησης της ρουμανικής ιθαγένειας -jus sanguinis - βλ. ΠΠρΑθ 912/2005, ΝΟΜΟΣ), εφαρμοστέο δίκαιο ως προς τα ζητήματα της γονικής μέριμνας, της άσκησης της επιμέλειάς του, των προσώπων που την ασκούν και την έκπτωση από αυτή αποτελεί το ρουμανικό δίκαιο, το οποίο δεν προσκομίζεται και το Δικαστήριο δεν γνωρίζει. Κατ` ακολουθία των ανωτέρω πρέπει να διαταχθεί, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 254 ΚΠολΔ, η επανάληψη της συζήτησης της κρινόμενης αίτησης προκειμένου να προσκομισθεί, επιμέλεια του αιτούντος Εισαγγελέα Πρωτοδικών Σύρου ή της καθ` ης η αίτηση, έγγραφη νομική πληροφορία-γνωμάτευση του Ελληνικού Ινστιτούτου Διεθνούς και Αλλοδαπού Δικαίου για τις ισχύουσες ρυθμίσεις του ρουμανικού δικαίου σχετικά με τη γονική μέριμνα και επιμέλεια των ανηλίκων, τους φορείς της άσκησής της και τις ουσιαστικές και τυπικές προϋποθέσεις αφαίρεσής της και ανάθεσης της άσκησής της σε τρίτα πρόσωπα ή φορείς.
Περαιτέρω, λόγω του κατεπείγοντος χαρακτήρα της υπόθεσης, παρίσταται άμεση ανάγκη ρύθμισης της κατάστασης σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας και της πραγματικής φροντίδας της ανήλικης κόρης της καθ` ης η αίτηση, σύμφωνα και με τις αναφερόμενες στη μείζονα σκέψη της απόφασης διατάξεις του ελληνικού δικαίου. Στην προκείμενη περίπτωση από την ένορκη κατάθεση της μάρτυρα, ..............., τη χωρίς όρκο κατάθεση της καθ` ης η αίτηση και το σύνολο των επικαλούμενων και προσκομιζόμενων από τους διαδίκους εγγράφων, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Η καθ` ης η αίτηση, ηλικίας 22 ετών και υπήκοος Ρουμανίας, γέννησε στις 17-8-2012 στο Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο Σύρου ένα θήλυ τέκνο αγνώστου πατρός. Η οικονομική της κατάσταση ήταν κακή και κατά το παρελθόν έχει αλλάξει αρκετούς τόπους διαμονής, αφότου σε ηλικία 18 ετών μετοίκησε από τη Ρουμανία στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της κύησής της η καθ` ης η αίτηση διέμενε κυρίως στη Μύκονο, σε διάφορες οικίες (φιλοξενούμενη είτε από το σύντροφό της είτε από τρίτα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και η ...............), και εργαζόταν περιστασιακά ως καθαρίστρια. Μετά τη γέννηση του τέκνου της τέθηκε από τις κοινωνικές υπηρεσίας ζήτημα πραγματικής αδυναμίας της να ανταποκριθεί στις ανάγκες του λειτουργήματος της άσκησης της γονικής, κυρίως λόγω της οικονομικής της κατάστασης, αλλά και μιας - μη διαγνωσθείσας με ασφάλεια - επιθυμίας της να συναινέσει στην υιοθεσία του τέκνου της και «απροθυμίας» της να ασκήσει το γονεϊκό της ρόλο και να συνεργαστεί με τις αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες, που προέκριναν ως καταλληλότερη λύση την προσωρινή διαμονή της καθ` ης με το τέκνο στον ξενώνα του Κέντρου Προστασίας Κακοποιημένων Γυναικών. Για το λόγο αυτό συντάχθηκε η από 22-8-2012 έκθεση κοινωνικής έρευνας της κοινωνικής λειτουργού της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, ..............., και το από 11-9-2012 έγγραφο της Προϊσταμένης της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία», ..............., όπου νοσηλευόταν το ανήλικο τέκνο της καθ` ης για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας, που αντιμετώπιζε. Δυνάμει των παραπάνω εκθέσεων ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών Σύρου εξέδωσε την ΕΜΠ23/1-10-2012 διάταξή του, με την οποία διέταξε την προσωρινή παραμονή, επιτήρηση, προστασία και διαμονή του τέκνου της καθ` ης στο Κέντρο Προστασίας Παιδιού Αττικής «...............» με τη δυνατότητα της καθ` ης να επικοινωνεί με αυτό.
Ωστόσο, ήδη η καθ` ης εξασφάλισε τη δυνατότητα διαμονής της στη Μύκονο, έχοντας στη συνδρομή της ..............., που της παραχώρησε και επιπλωμένη κατοικία στην Αθήνα, όπου διέμενε, ώστε να επισκέπτεται ανελλιπώς, όπως και έκανε, το τέκνο της στο νοσοκομείο, ενώ έχει δώσει και τη γραπτή συγκατάθεσή της (με σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξης) στην υιοθεσία του τέκνου της από την ..............., πράξη θεμιτή, εφόσον τηρηθούν οι όροι του ελληνικού και του ρουμανικού δικαίου, υπό την αυτονόητη βέβαια προϋπόθεση ότι δεν υποκρύπτεται οικονομική συναλλαγή γι` αυτή, κάτι που, όμως, δεν είναι δυνατό να συναχθεί από τα προσκομιζόμενα αποδεικτικά μέσα, αλλά είναι σε κάθε περίπτωση και ελεύθερα ανακλητή από αυτή μέχρι την ολοκλήρωση της τυχόν διαδικασίας υιοθεσίας με την έκδοση δικαστικής απόφασης. Ηδη, και ενώπιον του Δικαστηρίου η καθ` ης, φυσική μητέρα του τέκνου, εξέφρασε την επιθυμία και θέληση της να ασκήσει, κατά τον παρόντα χρόνο, το λειτούργημα της γονικής μέριμνας του τέκνου της, έχοντας πλέον και τη συνδρομή της ..............., έχοντας εξασφαλίσει με τη συνδρομή του παραπάνω προσώπου τα μέσα διαβίωσης της ιδίας και του τέκνου. Αλλωστε, μόνη η οικονομική αδυναμία των φυσικών γονέων, χωρίς τη συνδρομή και άλλων στοιχείων, δεν αποτελεί επαρκή λόγο, κατά το ελληνικό δίκαιο, για την αφαίρεση της άσκησης της επιμέλειας ενός τέκνου από τους γονείς του και την αποκοπή του γονεϊκού δεσμού, που κατ` αποτέλεσμα θα επέλθει με την παραμονή του τέκνου στο προτεινόμενο ίδρυμα με απώτερο σκοπό την υιοθεσία του από τρίτο πρόσωπο. Επομένως, στην παρούσα χρονική στιγμή δεν υφίσταται κίνδυνος για τη σωματική και ψυχική υγεία του ανήλικου τέκνου της καθ` ης η αίτηση, που επιβάλλει την παραμονή του στο Κέντρο Προστασίας Παιδιού Αττικής «...............», αντίθετα υφίσταται κίνδυνος οριστικής αποξένωσης του τέκνου από τη φυσική του μητέρα, εφόσον συνεχιστεί η παραμονή του στο παραπάνω ίδρυμα. Ενόψει των ανωτέρω, υπάρχει επείγουσα περίπτωση έκδοσης αυτεπαγγέλτως προσωρινής διαταγής για τη ρύθμιση της κατάστασης σχετικά με την άσκηση της επιμέλειας του τέκνου, και πρέπει να διαταχθεί, μέχρι την έκδοση απόφασης επί της κρινόμενης αίτησης, η παράδοση του ανήλικου τέκνου στην καθ` ης - μητέρα του, ώστε να ασκήσει την επιμέλεια του προσώπου του.
ΓΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ:
ΔΙΚΑΖΕΙ αντιμωλία των διαδίκων.
ΔΙΑΤΑΣΣΕΙ την επανάληψη της συζήτησης προκειμένου να προσκομισθεί έγγραφη νομική πληροφορία-γνωμοδότηση του Ελληνικού Ινστιτούτου Διεθνούς και Αλλοδαπού Δικαίου για τις ισχύουσες ρυθμίσεις του ρουμανικού δικαίου σχετικά με τη γονική μέριμνα και επιμέλεια των ανηλίκων, τους φορείς της άσκησης της και τις ουσιαστικές και τυπικές προϋποθέσεις αφαίρεσης της και ανάθεσης της άσκησής της σε τρίτα πρόσωπα ή φορείς.
ΔΙΑΤΑΣΣΕΙ την παράδοση της ανήλικης κόρης της καθ` ης η αίτηση στην ίδια-φυσική της μητέρα προκειμένου να ασκήσει την επιμέλεια του προσώπου της μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης επί της κρινόμενης αίτησης.
Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγορικό Γραφείο, Θεσσαλονίκη - Αθήνα
Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος