Αφαίρεση της επιμέλειας των ανήλικων τέκνων από τον πατέρα, μετά το θάνατο της μητέρας, και ανάθεση της επιμέλειάς τους στους παππούδες (Μονομελές Πρωτοδικείο Ρόδου, αριθμός απόφασης 10/2011)
Περίληψη: Αφαίρεση επιμέλειας. Μετά το θάνατο της μητέρας στην οποία είχε ανατεθεί η επιμέλεια των ανηλίκων τέκνων, τα τέκνα κατοικούσαν με τους παππούδες, ο πατέρας τους δεν επικοινωνούσε με αυτά, και το δικαστήριο μετά από αίτηση των παππούδων αφαίρεσε από τον τελευταίο την επιμέλεια και την ανέθεσε σε αυτούς. Διαδικασία. Το δικαστήριο, αν και η υπόθεση εισήχθη να δικαστεί με την ειδική διαδικασία για διατροφή και επιμέλεια, εφήρμοσε την προσήκουσα εκούσια δικαιοδοσία, λόγω τήρησης της προδικασίας και μη ουσιωδών αποκλίσεων.
[...] Σύμφωνα προς τη διάταξη του άρθ. 1510 §§ 1,2 ΑΚ, η γονική μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα ταυτόχρονα αμφοτέρων των γονέων (λειτουργικό δικαίωμα), οι οποίοι το ασκούν από κοινού, ενώ σε περίπτωση που η γονική μέριμνα παύει λόγω θανάτου κλπ. του ενός γονέα, τότε η γονική μέριμνα ανήκει αποκλειστικά στον άλλο γονέα. Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του αρθρ. 1532§§ 1,2 ΑΚ, αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημα τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου κτλ, το Δικαστήριο μπορεί, εφόσον το ζητήσουν ο άλλος γονέας, οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου, ο εισαγγελέας ή και αυτεπαγγέλτως, να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο και, ιδίως, να αφαιρέσει από αυτόν τον γονέα τη γονική μέριμνα, ολικά ή μερικά, και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο γονέα, ή να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του τέκνου ή και την επιμέλεια του σε τρίτον ή να διορίσει επίτροπο, ενώ κατά το άρθρο 1533 §§ 1 και 3 ΑΚ, η αφαίρεση του συνόλου της επιμελείας του προσώπου του τέκνου από τον γονέα και η ανάθεσή της σε τρίτον, κατά προτίμηση σε συγγενικό πρόσωπο, διατάσσεται από το δικαστήριο, όταν κριθεί απ` αυτό ότι άλλα μέτρα δεν επαρκούν για να αποτρέψουν τον κίνδυνο της σωματικής, πνευματικής ή ψυχικής υγείας του τέκνου και ύστερα από έλεγχο του ήθους, των βιοτικών συνθηκών και γενικά της καταλληλότητας του, στηριζόμενο υποχρεωτικά σε βεβαίωση της κοινωνικής υπηρεσίας (ΕφΠειρ 381/2006 ΠειρΝομολ 2006.416). Στις περιπτώσεις των ανωτέρω άρθρων εφαρμόζεται η διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, δυνάμει της διάταξης του άρθρου 121 ΕισΝΑΚ (βλ. Γεωργιάδη - Σταθόπουλου, Οικογενειακό Δίκαιο, τόμος VIII, εκδ. 2003, σελ 308§49). Τέλος, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 591 § 2 Κ.Πολ.Δ., η οποία εφαρμόζεται τόσο στη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, όπως τούτο προβλέπεται στο άρθρο 741 Κ.Πολ.Δ., όσο και στην προκείμενη ειδική διαδικασία του άρθρου 681Β Κ.Πολ.Δ., το Δικαστήριο θα διατάξει την εκδίκαση της υπό κρίση υπόθεσης κατά την αρμόζουσα διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, θα δικάσει αυτήν κατά τις διατάξεις της διαδικασίας αυτής, λόγω της ομοιότητας, κατά τα ουσιώδη μέρη των διαδικασιών αυτών, εφόσον οι μέχρι τούδε αποκλίσεις της τηρηθείσας ειδικής διαδικασίας από την τηρητέα (διαδικασία εκουσίας δικαιοδοσίας) δεν είναι ουσιώδεις (ΕφΑθ. 16108/1988, ΕλλΔνη 1993.1371, ΜΠρΘεσσ 23721/2009, Αρμ 2009.1868).
Εν προκειμένω, οι ενάγοντες και στο εξής αιτούντες ισχυρίζονται, με την υπό κρίση αγωγή και εφεξής αίτησή τους, ότι τα ανωτέρω ανήλικα εγγόνια τους, από τον θάνατο της μητέρας τους, στην οποία είχε ανατεθεί η επιμέλειά τους δυνάμει δικαστικής απόφασης, φιλοξενούνται στην οικία τους, ενώ ασκούν άτυπα την πραγματική φροντίδα τους, δεδομένου ότι ο ασκών, τυπικά και μόνο, τη γονική τους μέριμνα εναγόμενος και από τούδε καθού - πατέρας τους αδιαφορεί πλήρως γι` αυτά. Ενόψει τούτων και για το λόγο ότι ο καθού δεν ασκεί σωστά τη γονική μέριμνα των ως άνω ανηλίκων τέκνων του, ζητούν να ανατεθεί η επιμέλεια των τελευταία σε αυτούς και να καταδικασθεί ο καθού στα δικαστικά τους έξοδα.
Η αίτηση αυτή, η οποία στηρίζεται στις προρρηθείσες διατάξεις καθώς και στο άρθρο 176 Κ.Πολ.Δ., καίτοι αρμοδίως εισάγεται προς συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού (άρθρα 17 αρ. 1 και 22 Κ.Πολ.Δ), εσφαλμένως εισάγεται κατά την ειδική διαδικασία των διαφορών που αφορούν διατροφή και επιμέλεια τέκνων, αφού, σύμφωνα με τη μείζονα πρόταση, η ένδικη υπόθεση υπάγεται στη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, με εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 681Β` και Γ Κ.Πολ.Δ. (βλ. Γεωργιάδη - Σταθόπουλου, Οικογενειακό Δίκαιο, τόμος VIII, εκδ. 2003, σελ. 308 παρ. 49). Ωστόσο, το Δικαστήριο θα κρατήσει και θα δικάσει την υπόθεση κατά τις διατάξεις της ως άνω διαδικασίας, αφού οι μέχρι τούδε αποκλίσεις της τηρηθείσας ειδικής διαδικασίας από την τηρητέα (διαδικασία εκουσίας δικαιοδοσίας) δεν είναι ουσιώδεις, σύμφωνα με διαλαμβανόμενα ανωτέρω στη μείζονα σκέψη. Ειδικότερα, τηρήθηκαν οι προϋποθέσεις του νόμου και κυρίως η προδικασία που απαιτεί η προσήκουσα εκουσία δικαιοδοσία, αφού η υπό κρίση αίτηση ασκήθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 215 § 1, 226 § 1, 228 και 229 Κ.Πολ.Δ., οι οποίες εφαρμόζονται στην ειδική διαδικασία του άρθρου 681Β Κ.Πολ.Δ., χωρίς να υπάρχει ουσιώδης διαφορά στις αντίστοιχες διατάξεις των άρθρων 739, 741, 747 §§ 1-3, 748 §§ 1-3 Κ.Πολ.Δ., που εφαρμόζονται στην εκουσία δικαιοδοσία. Επομένως, η αίτηση αυτή πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω και ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα, δεδομένου ότι η συμβιβαστική επίλυση της διαφοράς, η οποία τηρείται εν προκειμένω, (αρθρ. 681Γ § 2 εδ. β` Κ.Πολ.Δ., για το ότι η εφαρμογή της διάταξης αυτής δεν αποκλείεται στην εκουσία δικαιοδοσία από τη διάταξη του άρθρου 749 Κ.Πολ.Δ., κατά την οποία οι διατάξεις περί απόπειρας συμβιβασμού δεν εφαρμόζονται, διότι η διάταξη του άρθρου 681Γ § 2 εδ. β` Κ.Πολ.Δ., ως ειδική έναντι του άρθρου 749 Κ.Πολ.Δ., υπερισχύει αυτού, αλλά και διότι το άρθρο αυτό εφαρμόζεται υποχρεωτικώς στις γνήσιες υποθέσεις εκουσίας δικαιοδοσίας, δηλ. σε εκείνες που αναφέρονται στα άρθρα 782-866 Κ.Πολ.Δ. και όχι στις μη γνήσιες υποθέσεις, δηλ. στις ιδιωτικές διαφορές τις οποίες ο νόμος παραπέμπει προς εκδίκαση κατά την εκουσία δικαιοδοσία, όπως είναι η ανωτέρω από το άρθρο 1532 ΑΚ διαφορά - βλ. ΕφΑθ 1142/2000, αδημοσίευτη στο νομικό τύπο) δεν είναι υποχρεωτική, αφού ο καθού δεν εμφανίσθηκε στο δικαστήριο, ούτε εκπροσωπήθηκε από πληρεξούσιο δικηγόρο, καίτοι κλητεύτηκε (βλ. υπ` αριθμ. 9864Ε/4.8.2009 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή στο Πρωτοδικείο Ρόδου Ν. Χ. - και ΑΠ 2130/2007, δημ. ΝΟΜΟΣ), ενώ ο τελευταίος δικάζεται μεν ερήμην, ωστόσο, η συζήτηση προχωρεί σαν αυτός να είχε εμφανισθεί (άρθρο 754§2 Κ.Πολ.Δ.).
Από όλα τα προσκομιζόμενα μετ` επικλήσεως έγγραφα, μεταξύ των οποίων η από 4.10.2010 έκθεση κοινωνικής έρευνας της κοινωνικής λειτουργού Μ. Κ., αποδείχθηκαν τα εξής πραγματικά περιστατικά: Ο καθού η αίτηση μετά της Κ. Π., τέλεσαν την ιιη.7.1998 στην Κρεμαστή Ρόδου νόμιμο θρησκευτικό γάμο, από τον οποίο απέκτησαν δύο ανήλικα τέκνα, τον Δ. και τη Γ., ηλικίας 11 και 10 ετών αντίστοιχα. Ο γάμος των ανωτέρω λύθηκε στις 30.7.2004, ήτοι αφότου κατέστη αμετάκλητη η υπ` αριθμ. 155/2004 οριστική απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ρόδου, παρά ταύτα, η επιμέλεια των ως άνω ανηλίκων είχε ήδη ανατεθεί στην Κ. Π., δυνάμει της υπ` αριθμ. 163/2002 απόφασης του Δικαστηρίου τούτου (ειδική διαδικασία αρθρ. 681Β Κ.Πολ.Δ.). Η μητέρα των ανηλίκων απεβίωσε την 17η.4.2010 με συνέπεια αυτά να διαμένουν έκτοτε στην οικία των αιτούντων - παππούδων τους. Σύμφωνα με την προαναφερθείσα έκθεση κοινωνικής έρευνας, τα ανήλικα διατηρούσαν σχεδόν καθημερινή επαφή με τους αιτούντες και προ του θανάτου της μητέρας τους, εν αντιθέσει με τον καθού, ο οποίος ουδόλως επικοινωνεί με αυτά. Οι αιτούντες παρέχουν σ` αυτά ένα ασφαλές και αρμονικό περιβάλλον, προσφέροντάς τους τα απαραίτητα για την ψυχοσωματική και πνευματική ανάπτυξή τους, τόσο σε συναισθηματικό όσο και σε οικονομικό υλικό επίπεδο (σημειώνεται ότι αμφότερα παρακολουθούν μαθήματα αγγλικών και «καράτε»), η οποία θα διαταρασσόταν σε περίπτωση μεταβολής περιβάλλοντος. Δεδομένου ότι ο καθού η αίτηση δεν ασκεί σωστά τη γονική μέριμνα των εν λόγω τέκνων του (την οποία είχε καθήκον να ασκεί αυτοδικαίως από του θανάτου της πρώην συζύγου του), όντας ουσιαστικά απών, ενώ οι αιτούντες φροντίζουν τα ανήλικα, ανταποκρινόμενοι επαρκώς στις ανάγκες τους, ήδη και προ του θανάτου της μητέρας τους Κ. Π., το Δικαστήριο κρίνει ως πιο πρόσφορο - για το συμφέρον των ανηλίκων - μέτρο, την ολική αφαίρεση της άσκησης της επιμέλειας τους από τον καθού - πατέρα τους και την ανάθεσή της ολικά στους αιτούντες, οι οποίοι συνιστούν γι` αυτά την καταλληλότερη, πλησιέστερη συγγενική οικογένεια (σύμφωνα και με την προρρηθείσα κοινωνική έκθεση). Εν όψει των ανωτέρω και δεδομένου, ότι δεν κρίθηκε αναγκαία η ακρόαση των ανηλίκων, δέχεται την αίτηση ως ουσία βάσιμη και καταδικάζει τον καθού η αίτηση στα δικαστικά έξοδα των αιτούντων, λόγω της ήττας του (άρθρα 176 και 180 Κ.Πολ.Δ., βλ. και Δ. Μακρή, Εκουσία Δικαιοδοσία, εκδ. 2004, σελ. 59 παρ. 79), σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα στο διατακτικό της παρούσας, ενώ δεν ορίζει παράβολο ερημοδικίας, διότι δεν προβλέπεται ανακοπή ερημοδικίας στον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας (άρθρο 764§3 Κ.Πολ.Δ.).
ΓΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ:
ΚΡΑΤΕΙ και ΔΙΚΑΖΕΙ την υπόθεση, ερήμην του καθού η αίτηση, κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας.
ΔΕΧΕΤΑΙ την υπό κρίση αίτηση.
ΑΦΑΙΡΕΙ εν όλω από τον καθού την άσκηση της επιμέλειας των ανηλίκων τέκνων του Δ. και Γ. Π.
ΑΝΑΘΕΤΕΙ την επιμέλεια των ανωτέρω ανηλίκων αποκλειστικά στους αιτούντες - παππούδες τους.
ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ τον καθού στα δικαστικά έξοδα των αιτούντων, τα οποία ορίζει στο ποσό των διακοσίων (200) ευρώ.
Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγορικό Γραφείο, Θεσσαλονίκη - Αθήνα
Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος