Υιοθεσία - Διαφορετική υπηκοότητα - Εφαρμοστέο δίκαιο (Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, αριθμός απόφασης 28598/2009)

Περίληψη: Υιοθεσία. Διαφορετική υπηκοότητα. Εφαρμοστέο δίκαιο. Οι προϋποθέσεις κρίνονται κατά το δίκαιο του κάθε μέρους, εφόσον η εφαρμογή των διατάξεων του αλλοδαπού δικαίου δεν προσκρούουν στα χρηστά ήθη ή στην ημεδαπή δημόσια τάξη. Εκουσία δικαιοδοσία. Αίτηση για υιοθεσία του ανήλικου τέκνου της συζύγου, ουκρανικής υπηκοότητας, που το απέκτησε με εκτός γάμου σχέσεις με τρίτο πρόσωπο. Δέχεται την αίτηση, μετά την προσκομιδή του αλλοδαπού δικαίου, που διατάχθηκε με την υπ΄ αριθ. 456/2009 μη οριστική απόφαση του ιδίου δικαστηρίου. Η σύμφωνη γνώμη διοικητικού οργάνου της Ουκρανίας που απαιτείται σύμφωνα με το ουκρανικό δίκαιο αντίκειται ευθέως στις ημεδαπές διατάξεις των άρθρων 1542 επόμ. ΑΚ.

[...] Με την από 7.5.2009 κλήση, με αριθ. έκθ. καταθ. 18116/2009, νομίμως φέρεται προς συζήτηση η κρινόμενη, από 5.8.2008 με αρ. έκθ. καταθ. 33474/2008 αίτηση μετά την έκδοση της με αριθ. 456/2009 μη οριστικής αποφάσεως του Δικαστηρίου τούτου με την οποία διατάχθηκε η επανάληψη της συζητήσεως της υποθέσεως προκειμένου να προσκομιστούν με επιμέλεια των αιτούντων τα αναφερόμενα σ` αυτή έγγραφα. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 23 παρ. 1 ΑΚ, οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για τη σύσταση της υιοθεσίας, η οποία περιέχει στοιχεία αλλοδαπότητας, ρυθμίζεται από το δίκαιο της ιθαγένειας του κάθε μέρους (ΑΠ 1787/1988 ΕλλΔνη 30 σελ. 346, ΕφΑθ 1737/1987 ΕλλΔνη 29 σελ. 540, ΕφΠειρ 485/1994 ΕλλΔνη 36 σελ. 637, ΠΠρΑθ 159/2005 ΝΟΜΟΣ). Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι, σε περίπτωση που ο υιοθετών και ο υιοθετούμενος έχουν διαφορετική υπηκοότητα, εφαρμόζεται το δίκαιο της ιθαγένειας κάθε μέρους για τον καθορισμό των ουσιαστικών προϋποθέσεων της υιοθεσίας, δηλαδή ως προς τον υιοθετούντα το δίκαιο της ιθαγένειάς του, ενώ ως προς τον υιοθετούμενο από το δίκαιο της δικής του ιθαγένειας, με την επιφύλαξη ότι οι εφαρμοστέες διατάξεις του αλλοδαπού δικαίου δεν προσκρούουν στα χρηστά ήθη ή στη δημόσια τάξη (επιμεριστικό σύστημα) (ΕφΑθ 489/2001 ΕλλΔνη 2001 σελ. 956, ΠΠΑθ 159/2005, όπ. Σπ. Βρέλλης «Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο» (β` έκδοση 2001) σελ. 339, Ε. Βασιλακάκης «Η νέα νομοθετική ρύθμιση των διεθνών υιοθεσιών» Αρμ. 1997 σελ. 1313 Περαιτέρω, κατά το ελληνικό δίκαιο και συγκεκριμένα από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1542, 1543, 1544, 1549, 1550, 1557 και 1558 ΑΚ, όπως ισχύουν συνάγεται ότι για την τέλεση της υιοθεσίας ανηλίκου πρέπει να συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις: α) ο υιοθετών να είναι δικαιοπρακτικά ικανός (1542 εδ. α ΑΚ), β) να έχει συμπληρώσει τα τριάντα χρόνια του και να μην έχει υπερβεί τα εξήντα (1544 εδ α ΑΚ), γ) να υφίσταται διαφορά ηλικίας μεταξύ υιοθετούντος και υιοθετουμένου κατά δεκαοκτώ και όχι περισσότερο από πενήντα χρόνια (1544 εδ. α ΑΚ), η οποία όμως μπορεί να είναι και μικρότερη, εφόσον πρόκειται για υιοθεσία τέκνου του συζύγου (1544 εδ. τελ. ΑΚ), δ) να δηλώσουν τη συναίνεση τους αυτοπροσώπως ενώπιον του Δικαστηρίου οι φυσικοί γονείς του ανηλίκου (1550 παρ. 1 ΑΚ) και ο ανήλικος εφόσον έχει συμπληρώσει το δωδέκατο έτος της ηλικίας του (1555 ΑΚ), ε) να δηλώσει τη συναίνεσή του ο σύζυγος του υιοθετούντος και να ακουστεί η γνώμη τυχόν άλλου τέκνου του υιοθετούντος (1546, 1556 ΑΚ), στ) να εξυπηρετεί η υιοθεσία το συμφέρον του υιοθετουμένου (1542 ΑΚ) και ζ) η μη ύπαρξη και άλλου θετού γονέα (1542 ΑΚ). Η υιοθεσία ρυθμίζεται στο Ουκρανικό δίκαιο από το 18ο κεφάλαιο (άρθρα 207-242) του οικογενειακού κώδικα της Ουκρανίας της 10.1.2002 (ν. υπ` αριθ. 38/2002), η έναρξη ισχύος του οποίου ορίστηκε για την 1.1.2004.

Σύμφωνα με τον οικογενειακό κώδικα της Ουκρανίας η υιοθεσία τελείται με ειδική δικαστική διαδικασία, αποτέλεσμα της οποίας είναι η εξομοίωση του θετού τέκνου με το φυσικό τέκνο. Επιτρεπτή είναι μόνο η υιοθεσία ανηλίκου, δηλαδή προσώπου που δεν έχει συμπληρώσει, το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του, και εφόσον αυτή τελείται προς το συμφέρον του ανηλίκου. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει την υιοθεσία ενηλίκου. Το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη και την οικογενειακή κατάσταση του υιοθετούντος, όπως την έλλειψη φυσικών του τέκνων καθώς και άλλες περιστάσεις, όπως τη συμβίωση, την οικογενειακή θαλπωρή, την υγεία. Υιοθεσία από περισσότερα πρόσωπα δεν επιτρέπεται, εκτός αν οι υιοθετούντες είναι σύζυγοι. Επιπλέον, αν ο υιοθετούμενος στερείται πατέρα ή μητέρας, δεν μπορεί να υιοθετηθεί από πρόσωπο, το οποίο δεν είναι σύζυγος του φυσικού πατέρα ή της μητέρας. Για την τέλεση της υιοθεσίας απαιτείται η συναίνεση των φυσικών γονέων του τέκνου, η οποία δίδεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η ως άνω συναίνεση δεν μπορεί να δοθεί πριν από την παρέλευση δύο μηνών από τη γέννηση του τέκνου και παρέλκει, αν οι γονείς για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τους έξι μήνες δεν έχουν συμβιώσει με το υιοθετούμενο και δεν έχουν επιδείξει κανενός είδους ενδιαφέρον για τη διατροφή και την ανατροφή του. Η συγκατάθεση των γονέων δεν απαιτείται επίσης, αν τους έχει αφαιρεθεί η γονική μέριμνα ή αν είναι ανίκανοι προς δικαιοπραξία λόγω ψυχικής ασθένειας ή αν έχουν κηρυχθεί σε αφάνεια. Αν ο υιοθετούμενος έχει συμπληρώσει το δέκατο έτος της ηλικίας του, πρέπει να συναινέσει και αυτός στην υιοθεσία, εκτός αν έχει ζήσει μέχρι την υιοθεσία με τον υιοθετούντα, τον οποίο τον θεωρεί και ως γονέα του. Μεταξύ του υιοθετούντος, ο οποίος πρέπει να είναι ενήλικος και να έχει δικαιοπρακτική ικανότητα, και του υιοθετουμένου πρέπει να υπάρχει διαφορά ηλικίας τουλάχιστον 15 ετών. Τόσο για την υιοθεσία Ουκρανού υπηκόου από αλλοδαπό, όσο και για την υιοθεσία Ουκρανού, υπηκόου, που διαμένει εκτός Ουκρανίας, απαιτείται επιπλέον η άδεια του Κέντρου Υιοθεσίας του Υπουργείου Παιδείας της Ουκρανίας (άρθρα 282-283 Οικογενειακού Κώδικα). Ωστόσο η προεκτεθείσα σύμφωνη γνώμη διοικητικού οργάνου της Ουκρανίας αποτελεί μεν ουσιαστική προϋπόθεση της υιοθεσίας, κατά το άρθρο 23 § 1 ΑΚ, αλλά αντίκειται, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 33 ΑΚ, ευθέως προς τις ημεδαπές διατάξεις, που αναπτύσσονται στα άρθρα 1542 επ. ΑΚ, περί υιοθεσίας και αφορούν θεμελιώδεις ηθικές και κοινωνικές αντιλήψεις της ελληνικής έννομης τάξης σχετικά με την υιοθεσία, με βάση τις οποίες δεν νοείται αποφασιστική επέμβαση διοικητικού οργάνου στην ολοκλήρωση της υιοθεσίας με τη μορφή της δέσμευσης του δικαστηρίου από τη γνώμη του. Το εάν η υιοθεσία εξυπηρετεί το συμφέρον του υιοθετουμένου κρίνεται κυριαρχικά από το δικαστήριο της ουσίας μετά από εκτίμηση των σχετικών αποδείξεων (ΠΠρΑθ 921/2005 ΝοΒ 2006, 104).

Στην προκειμένη περίπτωση με την κρινόμενη αίτηση ο αιτών ζητεί να κηρυχθεί θετό τέκνο του η, ......... που γεννήθηκε, εκτός γάμου, στην Ουκρανία, στις 10.10.1994 και είναι θυγατέρα της συζύγου του που είναι ουκρανικής ιθαγένειας. Η αίτηση αρμοδίως εισάγεται για να συζητηθεί στο Δικαστήριο τούτο κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 739, 740 παρ. 1 περ. α, 748 παρ. 2 και 800 παρ. 1 του ΚΠολΔ), δεδομένου ότι έχει τηρηθεί η νόμιμη προδικασία με την επίδοση αντιγράφου της κρινόμενης αίτησης, με πράξη ορισμού δικασίμου και κλήση για τη συζήτηση της κατά τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της απόφασης αυτής, στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών (βλ. την έκθεση επίδοσης με τον αριθμό 686Δ/11.5.2009 του Δικαστικό Επιμελητή στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης Συμεών Αρχ. Μωϋσίδη) και έχει κατατεθεί στο Δικαστήριο, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1557 του ΑΚ, η απαιτούμενη έκθεση κοινωνικής έρευνας σχετικά με τη συγκεκριμένη υιοθεσία. Περαιτέρω η κρινόμενη αίτηση είναι νόμιμη, στηριζόμενη στις διατάξεις των άρθρων 1542, 1543, 1544, 1545, 1546, 1549, 1550, 1551 και 1558, 1562 του ΑΚ, όπως ισχύουν σήμερα καθώς και στα άρθρα 207-242) του οικογενειακού κώδικα της Ουκρανίας της 10.1.2002 (ν. υπ` αριθ. 38/2002), κατά τα προδιαλαμβανόμενα στη μείζονα σκέψη της παρούσας, και εφαρμόζεται στην προκείμενη περίπτωση ως προς το υιοθετούμενο, σύμφωνα με το άρθρο 23 ΑΚ, καθόσον, όπως προειπώθηκε, εφαρμοστέο δίκαιο είναι ως προς μεν τον αιτούντα, ο οποίος έχει την ελληνική ιθαγένεια, οι περί υιοθεσίας διατάξεις του Αστικού Κώδικα, ως προς δε το υιοθετούμενο, το οποίο έχει την Ουκρανική ιθαγένεια, εφαρμόζεται το δίκαιο της Ουκρανίας, το οποίο λαμβάνεται υπόψη αυτεπάγγελτα από το Δικαστήριο, σύμφωνα με το άρθρο 337 ΚΠολΔ σε συνδυασμό με το άρθρο 741 ΚΠολΔ, με την επιφύλαξη, ως ελέχθη ανωτέρω, ότι η εφαρμογή των διατάξεων του δικαίου αυτού δεν προσκρούει στα χρηστά ήθη ή την ημεδαπή δημόσια τάξη (άρθρο 33 ΑΚ). Πρέπει, επομένως, η αίτηση να ερευνηθεί στη συνέχεια ως προς την ουσιαστική βασιμότητά της.

Από τα ταυτάριθμα με την παρούσα απόφαση πρακτικά καθώς και από τα πρακτικά συνεδρίασης της από 5.11.2008 δικασίμου η συζήτηση ενώπιον του οποίου θεωρείται ως συνέχεια της προηγουμένης (ΑΠ 1198/1992, ΕΕΝ 1993,752) και τη συνημμένη στο τελευταίο έκθεση συναίνεσης για την υιοθεσία ενώπιον του ορισθέντος δικαστή, αποδεικνύεται ότι για την υιοθεσία έδωσαν τη συναίνεσή τους, αυτοπροσώπως, ενώπιον του Δικαστηρίου, χωρίς δημοσιότητα, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 800 παρ. 2 του ΚΠολΔ, ο αιτών για τον εαυτό του και για τη σύζυγο του και φυσική μητέρα του προς υιοθεσία τέκνου η οποία και συναίνεσε αυτοπροσώπως για τον εαυτό της και για το σύζυγό της, ενώ συναίνεσε αυτοπροσώπως και η προς υιοθεσία ανήλικη που έχει συμπληρώσει το 14° έτος της ηλικίας της, σύμφωνα με το ουκρανικό δίκαιο που εφαρμόζεται εν προκειμένω σύμφωνα με το άρθρο 23 ΑΚ, κατά τα προδιαλαμβανόμενα στη μείζονα σκέψη της παρούσας. Από την εκτίμηση της ένορκης κατάθεσης της μάρτυρος και των εγγράφων που προσκομίζονται, ιδιαίτερα, δε, από την έκθεση κοινωνικής έρευνας της κοινωνικής λειτουργού, που εκτιμάται ελεύθερα κατ` άρθρο 1558 ΑΚ, αποδεικνύεται ότι: Ο αιτών, ........., ελληνικής ιθαγένειας είναι, από 27.3.1999 έγγαμος με την ουκρανικής ιθαγένειας .......... Από το γάμο τους αυτό απέκτησαν δύο τέκνα την ......... που γεννήθηκε το έτος 2001 και ένα άρρεν τέκνο που είναι αβάπτιστο και γεννήθηκε στις 2.6.2008. Η σύζυγος του αιτούντος είχε αποκτήσει, εκτός γάμου το προς υιοθεσία τέκνο ......... που γεννήθηκε στις 10.10.1994 στην Ουκρανία. Ο αιτών που είναι ηλικίας 45 ετών, να έχει συμπληρώσει τα τριάντα χρόνια του και δεν υπερβαίνει τα εξήντα (1544 εδ α ΑΚ) είναι μεγαλύτερος από το προς υιοθεσία τέκνο τουλάχιστον κατά δεκαοκτώ χρόνια και όχι περισσότερο από πενήντα (1544 ΑΚ και Ουκρανικό δίκαιο), είναι ικανός για δικαιοπραξία, δεν έχει υιοθετήσει άλλον και έχει άμεπτο ποινικό παρελθόν.

Η υφιστάμενη οικονομική του κατάσταση είναι καλή, ο αιτών που έχει την ειδίκευση του επιπλοποιού εργάζεται σήμερα σε εργοστάσιο ξυλείας που ανήκει στον αδελφό του ενώ διαμένει με την σύζυγό του, τα κοινά τους τέκνα και την υιοθετούμενη σε τριόροφη κατοικία (μεζονέτα). Η υιοθετούμενη διαμένει με τον αιτούντα και τη φυσική μητέρα της από του γάμου των τελευταίων και έχει δημιουργηθεί ήδη μεταξύ του υιοθετούντος και του προς υιοθεσία τέκνου ισχυρός συναισθηματικός δεσμός πατέρα προς τέκνο, σε τρόπο τέτοιο ώστε η τυχόν απαγόρευση της υιοθεσίας του και η μη πλήρης ένταξη του στο οικογενειακό περιβάλλον, όπως ήδη θεωρεί αυτό τον αιτούντα και την οικογένειά του στην οποία μέλος είναι η φυσική της μητέρα, να έχει για την ψυχική και σωματική του υγεία αλλά και την εν γένει εξέλιξή του, επιβλαβή αποτελέσματα, που δεν μπορούν να προβλεφθούν. Αλλωστε το ανωτέρω ανήλικο είναι φυσικό τέκνο της συζύγου του αιτούντος και ο ίδιος θεωρείται πλέον εν τοις πράγμασι (de facto) πατέρας αυτού (ΕφΑθ 2324/2005, ΕλλΔνη 2006, 616). Κατόπιν αυτών των ανωτέρω, λαμβανομένων υπόψιν και της θετικής εισηγήσεως της κοινωνικής λειτουργού που διενήργησε την απαιτούμενη κοινωνική έρευνα, κρίνει ότι η υιοθεσία από τον αιτούντα είναι προς το συμφέρον της υιοθετούμενης και θα αποβεί προς όφελος της (άρθρο 1542 εδ β ΑΚ, την οποία και η ίδια, ηλικίας ήδη 14 ετών, πολύ την επιθυμεί, αφού μόνο αυτόν αναγνωρίζει ως πατέρα της και θα αποβεί προς όφελός της. Συνεπώς, συντρέχουν όλες οι νόμιμες προϋποθέσεις τόσο κατά το ελληνικό όσο και κατά το Ουκρανικό δίκαιο και πρέπει να γίνει δεκτή η αίτηση ως και κατ` ουσίαν βάσιμη.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ:

ΔΕΧΕΤΑΙ την αίτηση.

Κηρύσσει θετό τέκνο του αιτούντος το ανήλικο, θήλυ τέκνο της συζύγου του ......... που γεννήθηκε, εκτός γάμου, στις 10.10.1994 στην Ουκρανία και φέρει το όνομα ..........

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγορικό Γραφείο, Θεσσαλονίκη - Αθήνα