Απαλλοτρίωση - Προσωρινή τιμή μονάδας - Αίτηση καθορισμού αποζημίωσης για τα επικείμενα - Διαδικασία (Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, αριθμός απόφασης 446/2008)
Περίληψη: Απαλλοτρίωση. Προσωρινή τιμή μονάδας. Αίτηση καθορισμού αποζημίωσης για τα επικείμενα. Διαδικασία. Επιτροπή του πδ 5/86. Η διαφορά για τα επικείμενα υπάγεται στην Εκουσία Δικαιοδοσία. Η υπαγωγή αυτή είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Αρχή της δίκαιης δίκης. Δέχεται αίτηση καθορισμού προσωρινής τιμής μονάδος για το ρυμοτομηθέν ακίνητο. Παραπέμπει και δεν κηρύσσει απαράδεκτη παρά το ότι δεν τηρήθηκε η διαδικασία της Επιτροπής του πδ 5/86 στην εκουσία δικαιοδοσία αίτηση και ανταίτηση για καθορισμό αποζημίωσης για τα επικείμενα. Επιδικάζει δικαστική δαπάνη.
[...] 1. Σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 1, 2 και 4 Σ η ατομική ιδιοκτησία κατοχυρώνεται ως θεμελιώδες δικαίωμα. Το Κράτος δύναται να επέμβει σε αυτό δι` απαλλοτριώσεως, υπό τις προϋποθέσεις α ] της ύπαρξης αποδεδειγμένης και όχι προσχηματικής δημόσιας ωφέλειας και β ] καταβολής πλήρους αποζημίωσης, οριζόμενης από τα αρμόδια Δικαστήρια.
2. Η συνταγματική αυτή επιταγή δεν αντίκειται στο υπερέχον και έναντι του Συντάγματος Κοινοτικό Δίκαιο [ΔΕΚ C - 26/62, Van Gend & Loos ]. II ατομική ιδιοκτησία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα και της κοινοτικής έννομης τάξης [ άρθρα 6 ΣυνθΕΕ, 2 και 4 παρ. 1 ΣυνθΕΚ, ΔΕΚ C - 44/79, Hauer, ΣΝ 979, 03727, ΔΕΚ C - 4/73, Nold, ΣΝ 1974, 00491 ]. Δικαίωμα επέμβασης σε αυτό υπό όρους διαθέτει και η ΕΕ [ΔΕΚ C - 4/73, Nold, ό.π., Orfanidis, Eigentumsproblemalik hinsichtlich der Europaischen Verfassung, Verlag Peter Lang 2006, 43 επ. ].
3. Επίσης, ως θεμελιώδες δικαίωμα του ανθρώπου, η ατομική ιδιοκτησία προστατεύεται και από την ΕΣΔΛ, ενώ αναγνωρίζεται δικαίωμα περιορισμού της για λόγους δημοσίου συμφέροντος, υπό την προϋπόθεση ότι πρέπει να τηρείται μία δίκαιη ισορροπία μεταξύ των απαιτήσεων του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου κα 23.9.1982, Series A, no 52, p. 26, para 69, ΕΔΔΑ 19 - 9, Αζάς και λοιποί κατά Ελλάδος, 19.9.2002, ΔΔΙΚΗ/2006, 1391 ].
4. Περιορισμοί της ατομικής ιδιοκτησίας μέσω απαλλοτρίωσης προκύπτουν και λόγω της συνταγματικής επιταγής της χωροταξικής αναδιάρθρωσης της Ελληνικής Επικράτειας [ άρθρο 24 §§ 2 - 4 Σ ]. Βάσει της συνταγματικής αυτής επιταγής είναι επιτρεπτός και ο περιορισμός της ατομικής ιδιοκτησίας προκειμένου να δημιουργηθούν κοινόχρηστοι χώροι [ άρθρο 8 § 8 Ν. 1337/1983, 45 § 8 ΚΒ IN ].
5. Τα επικείμενα, τα οποία βρίσκονται στα τμήματα της ιδιοκτησίας που απαλλοτριώνονται για τον ανωτέρω σκοπό, συναπαλλοτριώνονται αυτοδικαίως [άρθρο 4 Ν. 2882/2001 { ΚΑΑΑ }], δυνάμει της προκύπτουσας από τα άρθρα 9S.1, 954 " 955 ΑΚ αρχής " τα επικείμενα είκει τοις υποκειμένοις ". Επικείμενα είναι" συστατικά του ακινήτου, κατά τα άρθρα 953 επ. ΑΚ [ΑΠ 641/2004, Δ/ΝΗ/2006, 102]. Σύμφωνα με την ανωτέρω αρχή, τα συστατικά ακολουθούν τη νομική τύχη του δικαιώματος της κυριότητας επί του ακινήτου, μη αποτελούντα αυτοτελές απαλλοτριούμενο περιουσιακό στοιχείο [ ΑΠ 1671/2006, ΝΟΜΟΣ ].
6.Παρά ταύτα, ο νομοθέτης προβλέπει ιδιαίτερη αποζημίωση για τα συστατικά του ιδιοκτήτη του απαλλοτριωμένου ακινήτου από τον οικείο OTA. To ποσόν της αποζημίωσης καθορίζεται από την Επιτροπή του ΝΔ 5/86 και καταβάλλεται στον δικαιούχο. Σε περίπτωση διαφωνίας του, ο δικαιούχος δύναται να προσφύγει ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, ζητώντας τον καθορισμό της αξίας των συστατικών. Το παρόν Δικαστήριο δικάζει κατά την ειδική διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας [ άρθρο 12 § 7 Ν. 1337/1983, 48 § 7 ΚΒΝΠ, ΛΠΟλ. 19/2002, Δ/ΝΗ/2002, 1012, ΑΠ 499/2007, ΝΟΜΟΣ ].
7. Η μη στέρηση του δικαιώματος αποζημίωσης και η μη στέρηση ακροάσεως από το φυσικό δικαστή [άρθρο 20 Σ], καθιστά την απαλλοτρίωση ακινήτου ή τμήματος αυτού για τη δημιουργία κοινόχρηστου χώρου, περιορισμό του θεμελιώδους δικαιώματος της ατομικής ιδιοκτησίας, συμβατό με το Κοινοτικό Δίκαιο και την ΕΣΔΑ.
8. Ωστόσο, ερευνητέο είναι, εάν η πρόβλεψη για εκδίκαση της αποζημίωσης των επικειμένων κατά την ειδική διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας και όχι των απαλλοτριώσεων, συνιστά παραβίαση της ΕΣΔΑ ή όχι.
9. Η ερμηνεία της εθνικής νομοθεσίας εναπόκειται στα Εθνικά Δικαστήρια. Η αρχή αυτή ισχύει ειδικότερα όταν πρόκειται για την ερμηνεία δικονομικών κανόνων. Όμως, τα αποτελέσματα της ερμηνείας αυτής πρέπει να είναι συμβατά με την ΕΣΔΑ [ΕΔΔΑ, Προσφυγή 38460/97, Απόφαση της Π. 1.2001, ΕΔΚΑ/2001, 1 79, σκέψη 37].
10. Η εθνική νομοθεσία και συνεπώς και οι δικονομικοί κανόνες πρέπει να τηρούν την αρχή της δίκαιης δίκης του άρθρου 6 § 1 ΕΣΔΑ [ΕΔΛΑ, όπ.,σκέψη 38].
11. Με την τήρηση της αρχής της δίκαιης δίκης δεν συνδέεται μόνο η πρόσβαση του θεωρούντος εαυτόν θιγομένου στα Δικαστήρια. Συνδέεται και με το εάν η υπόθεση του δικάζεται σε εύλογο ή μη χρόνο.
12 Ο εύλογος ή μη χρόνος της διάρκειας μιας διαδικασίας εκτιμάται σύμφωνα με τις συνθήκες της εκάστοτε υπόθεσης, την πολυπλοκότητα αυτής, τη συμπεριφορά του προσφεύγοντος "η τη συμπεριφορά των αρμοδίων αρχών ΕΔΔΑ 1 - 8/2000, ΑΡΜ/2001,877, σκεψη 17].
13. Στη συμπεριφορά των αρμοδίων αρχών εντάσσονται οι καθιερουμενοι δικονομικοί κανόνες. Πρέπει να έχουν αντικειμενικό λόγο ύπαρξης και να μην έχουν καθιερωθεί προκειμένου ουσιαστικά να καταλύουν άμεσα ή έμμεσα την άσκηση των δικαιωμάτων, πόσο μάλλον των ατομικών κανόνων συνδέεται και με την πραγματική λειτουργία των Δικαστηρίων. Αποτελεί και αυτή παράγοντα που δεν επιτρέπεται να άγει σε έμμεση κατάργηση του δικαιώματος πρόσβασης στη Δικαιοσύνη και κατ` επέκταση σε έμμεση κατάλυση άσκησης δικαιωμάτων [ ΑΕΔ 45/97, ΤοΣ/97, 756 ].
14. Στη συμπεριφορά του προσφεύγοντος στη Δικαιοσύνη εντάσσεται η υποχρέωση να γνωρίζει τους κανόνες δικαίου και μεταξύ αυτών και τους δικονομικούς, η τήρηση των οποίων απαιτείται για να ασκήσει πλήρως το δικαίωμα του. Εάν αποδειχθεί ότι δεν τήρησε την υποχρέωση αυτή, τότε φέρει ευθύνη για την επιμήκυνση της εκδίκασης της υπόθεσης του [ΕΔΔΑ, 1 - 8/2000, ό.π., σκέψη 18],
15. Στην περίπτωση δημιουργίας κοινόχρηστων χώρων από την Πολιτεία [ βλ. σκέψη 4 παρούσας ] επιτρέπεται η απαλλοτρίωση ακινήτου και πριν από την καταβολή στον δικαιούχο της αποζημίωσης για τα επικείμενα [ ΑΠ 499/2007, όπ. ].
16. Ωστόσο, το δικαίωμα της αποζημίωσης ο δικαιούχος το διατηρεί [ βλ. σκέψη 6 παρούσας ]. Η νομοθετική πρόβλεψη για την υπαγωγή της ενδεχόμενης διαφοράς ως προς την αξία των επικειμένων στην εκουσία δικαιοδοσία, αιτιολογείται με το ότι η διαδικασία αυτή είναι ταχεία [ΑΠ 563/2006, ΝΟΜΟΣ].
17. Πράγματι, η εν λόγω διαδικασία είναι ταχύτερη αυτής της ειδικής διαδικασίας των αλλοτριώσεων, καθόσον συντομότερα προσδιορίζονται προς εκδίκαση οι υποθέσεις της εκούσιας, θεωρούμενες ως επείγουσες.
18. Επομένως και, λαμβανομένης υπ` όψιν της δικαστικής πρακτικής του συντομότερου προσδιορισμού, η υπαγωγή εκδίκασης της ανωτέρω διαφοράς στην εκουσία δικαιοδοσία έχει αντικειμενικό λόγο ύπαρξης [ βλ. σκέψη 13 παρούσας και δεν έχει καθιερωθεί με υποκρυπτόμενο απώτερο σκοπό την αποφυγή καταβολής αποζημίωσης για τα επικείμενα από πλευράς της Πολιτείας. Η νομοθετική αυτή ρύθμιση δεν αντίκειται στο Σύνταγμα, το Κοινοτικό Δίκαιο και την ΕΣΔΑ, αφού ούτε άμεσα, ούτε έμμεσα καταλύει το δικαίωμα πρόσβασης στη Δικαιοσύνη και τη διεξαγωγή δίκαιης δίκης [ βλ. σκέψεις 10 και 11 παρούσας ]
19. Κατ` επέκτασιν, ο δικαιούχος της αποζημίωσης των επικειμένων οφείλει να γνωρίζει ότι πρέπει να προηγηθεί η διαδικασία του ΠΔ 5/86 και κατόπιν να προσφύγει με υποβολή σχετικής στην εκουσία δικαιοδοσία. Η προσφυγή του στη διαδικασία των απαλλοτριώσεων ως προς την αποζημίωση των επικειμένων οδηγεί στην επιμήκυνση της εκδίκασης της υπόθεσης του με δική του ευθύνη [ βλ. σκέψεις 12 και 14 παρούσας ].
20. Το Δικαστήριο δεν δύναται να εκδικάσει το αίτημα της αποζημίωσης ως προς τα επικείμενα κατά τη διαδικασία των απαλλοτριώσεων, εφόσον η υπαγωγή του αιτήματος αυτού στην εκουσία δικαιοδοσία δεν παραβιάζει ούτε το Σύνταγμα, ούτε το Κοινοτικό Δίκαιο, ούτε την ΕΣΔΑ και συνεπώς ο δικαιούχος της αποζημίωσης υποχρεούται να γνωρίζει την προβλεπομένη διαδικασία και να την τηρεί
21. Στην προκείμενη περίπτωση, με την υπό κρίση αίτηση, ο αιτών εκθέτει ότι .. .. .. .. .. .. αρμοδίως οι δικαιούχοι και υπόχρεοι προς αποζημίωση της αναφερομένης στο δικόγραφο ρυμοτομηθείσας έκτασης και ζητεί α ] να ορισθεί αποζημίωση για τα επικείμενα του απαλλοτριωμένου ακινήτου του, β | να καθορισθεί προσωρινή τιμή μονάδος ανά τμ ποσόν 250 ευρώ και να για να καταδικασθούν οι καθών στην εν γένει δικαστική του δαπάνη.
22. Ως προς το αίτημα της αποζημίωσης για τα επικείμενα η υπό κρίση αίτηση και ανταίτηση δεν πρέπει να απορριφθούν ως απαράδεκτες, παρά το ότι δεν έχει εφαρμοσθεί η διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής του ΠΔ 5/86, αλλά πρέπει να παραπεμφθούν απευθείας προς συνεκδίκαση ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, δικάζοντος κατά την ειδική διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, σύμφωνα με όσα στη μείζονα σκέψη εκτενώς διαλαμβάνονται [ βλ. σκέψεις 6 - 20 παρούσας ], καθόσον είναι καταφανές ότι μεταξύ των διαδίκων υφίσταται διαφωνία ως προς την αξία των επικειμένων. Τούτο επιβάλλεται και για τον επιπλέον λόγο ότι στην ειδική διαδικασία των απαλλοτριώσεων δεν υπάρχει πινάκιο, η εγγραφή στο οποίο, όπου είναι απαραίτητο, αποτελεί στοιχείο της προδικασίας. Τούτο δε το στοιχείο δεν επιτρέπεται να παραβλεφθεί από το Δικαστήριο, εφόσον η υπαγωγή της διαφοράς στην εκουσία δικαιοδοσία την συμβατή με το Σύνταγμα, το Κοινοτικο Δίκαιο την ΕΣΔΑ.
23. Ως προς το αίτημα του καθορισμού προσωρινής τιμής μονάδος για την εδαφική έκταση των 185,70 τμη οι υπό κρίση αίτηση και ανταίτηση αρμοδίως και παραδεκτός εισάγονται προς συζήτηση ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου κατά την ειδική διαδικασία των απαλλοτριώσεων [ άρθρα 14 παρ. 1 α`,18 παρ. 1,19 παρ. 1 και 17 παρ. 3 εδ. α` ΚΑΑΑ, 22 και 29 ΚΠολΔ ]. Είναι νόμιμες [άρθρο 14 παρ. Ι, 26 και 18 παρ. 4 ΚΑΑΑ], πλην του αιτήματος του αιτούντος περί καταδίκης των καθών στη δικαστική του δαπάνη, καθόσον τα έξοδα της παρούσας δίκης βαρύνουν τον υπόχρεο προς αποζημίωση { άρθρο 18 παρ. 4 Ν. 2881/2001 ]. Συνεπώς, πρέπει να εξετασθούν περαιτέρω και ως προς την ουσιαστική αυτών βασιμότητα, συνεκδίκαζόμενες λόγω της προδήλου μεταξύ τους συνάφειας [ άρθρα 31 και 246 ΚΠολΔ ].
24. Το αίτημα της τετάρτης των καθών περί απορρίψεως της αιτήσεως ως απαραδέκτου, ελλείψει παθητικής νομιμοποιήσεως αυτής [ άρθρο 68 ΚΠολΔ ], πρέπει να απορριφθεί ως αλυσιτελώς προβαλλόμενο, καθόσον από πλευράς της δεν ασκείται ανταίτηση και συνεπώς ουδέν έννομο συμφέρον της κρίνεται.
25. Από όλα τα έγγραφα που οι διάδικοι επικαλούνται και προσκομίζουν, από τα υπ` αυτών συνομολογούμενα [ άρθρο 261 ΚΠολΔ ], τις ένορκες επ` ακροατηρίω του Δικαστηρίου τούτου μαρτυρικές καταθέσεις, οι οποίες ελήφθησαν υπ` όψιν εκτιμηθείσες, εκάστη εξ` αυτών και σε συνδυασμό προς αλλήλους, καθώς και σε συνδυασμό προς τα ανωτέρω έγγραφα, κατά τον λόγο γνώσεως και τον βαθμό αξιοπιστίας, προς συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων, απεδείχθησαν τα εξής πραγματικά περιστατικά : Το ρυμοτομηθέν ακίνητο, εκτάσεως 185,70 τμ, έχει αντικειμενική αξία 450 ευρώ ανά τμ [ βλ. κατάθεση μάρτυρος αιτούντος ].
Επομένως, ο ισχυρισμός του αιτούντος περί εμπορικής αξίας ύψους 250 ευρώ ανά τμ πρέπει να απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμος. Συνδέεται με αστική συγκοινωνία λεωφορείων και με τον ηλεκτρικό σταθμό στη στάση " Ειρήνη ". Το ακίνητο βρίσκεται περί τα 700 μ. από το κέντρο του Δήμου Ηρακλείου. Σε απόσταση 100 μ. από αυτό βρίσκεται σούπερ - μάρκετ και δημοτικό σχολείο.
Βρίσκεται σε οικιστικά αναπτυγμένο σημείο. Συνεπώς, η προσωρινή τιμή μονάδος του ακινήτου πρέπει να καθορισθεί στα εννιακόσια [ 900 ] ευρώ ανά τμ.
26. Τέλος, η δικαστική δαπάνη του καθού πρέπει να επιβληθεί σε βάρος των αιτούντων κατά τα ανωτέρω [ σκέψη 23 παρούσας ], όπως ειδικότερα ορίζεται στο διατακτικό.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ:
Δικάζει αντιμωλία των διαδίκου. Συνεκδικάζει την από 23.5.2007 και με αριθμό κατάθεσης 768/2007 κύρια αίτηση και την από 15.2.2008 ανταίτηση. Παραπέμπει την κύρια αίτηση και την ανταίτηση ως προς τον καθορισμό αποζημίωσης των επικειμένων ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, το οποίο πρέπει να τις συνεκδικάσει κατά την ειδική διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας.
Απορρίπτει ό,τι στο σκεπτικό κρίθηκε απορριπτέο, Δέχεται εν μέρει την κυρία αίτηση και την ανταίτηση, ως προς την πρώτη, δεύτερο και τρίτο των καθών. Καθορίζει ως προσωρινή τιμή μονάδος για την εδαφική έκταση εμβαδού 185,70 τμ το χρηματικό ποσόν των εννιακόσια [ 900 ] ευρώ ανά τμ.
Επιβάλλει σε βάρος του αιτούντος τη δικαστική δαπάνη απαντούν των καθών, την οποίαν ορίζει σε χίλια [ 1.000 ] ευρώ και την αμοιβή του πληρεξουσίου τους Δικηγόρου εκ ποσοστού 3% επί της αποζημίωσης.
Δημήτριος Χ. Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγορικό Γραφείο, Θεσσαλονίκη - Αθήνα