Τέκνο γεννημένο χωρίς γάμο των γονέων του - Αίτηση διόρθωσης ληξιαρχικής πράξης ως προς το επώνυμο του τέκνου (Μονομελές Πρωτοδικείο Χανίων, αριθμός απόφασης 144/2008)

Περίληψη: Εκουσία Δικαιοδοσία. Τέκνο γεννημένο χωρίς γάμο των γονέων του. Αίτηση διόρθωσης ληξιαρχικής πράξης ως προς το επώνυμο του τέκνου. Είχε αναγραφεί το επώνυμο του φυσικού πατέρα χωρίς να υπάρχει αναγνώριση αυτού. Δεκτή η αίτηση ως προς την αιτούσα μητέρα. Διορθώνει την ληξιαρχική πράξη. Απαράδεκτη η αίτηση ως προς τον πατέρα. Δεν νομιμοποιείται ως πατέρας να την ασκήσει αφού δεν έχει αναγνωρίσει το τέκνο.

[...] Από τις διατάξεις των άρθρων 1511, 1512, 1513 και 1514 του ΑΚ συνάγεται ότι η γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου, που γεννήθηκε από νόμιμο γάμο των γονέων του, ασκείται από τους τελευταίους από κοινού, περιλαμβάνει δε, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1510 και 1518 του ιδίου κώδικα, την επιμέλεια του προσώπου του, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του. Το λειτουργικό δε δικαίωμα της γονικής μέριμνας είναι υποχρεωτικό για τους γονείς και προσωποπαγές, υπό την έννοια ότι δεν είναι δυνατή ούτε η παραίτηση από αυτό ούτε η υποκατάσταση του φορέα του, με μεταβίβασή του σε άλλον (ΜονΠρΑθ 223/1995 ΑρχΝ 47.205, Γεωργιάδης- Σταθόπουλος, ΕρμΑΚ, αριθμ. 12, Κουνουγέρη - Μανωλεδάκη, «Οικογενειακό Δίκαιο», εκδ. 1990, σελ. 16). Εξάλλου, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1515 ΑΚ, «η γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου, που γεννήθηκε και παραμένει χωρίς γάμο των γονέων του, ανήκει στη μητέρα του. Σε περίπτωση αναγνώρισης του, αποκτά γονική μέριμνα και ο πατέρας, που όμως την ασκεί αν έπαυσε η γονική μέριμνα της μητέρας, ή αν αυτή αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς ή πραγματικούς λόγους. Με αίτηση του πατέρα το δικαστήριο μπορεί, και σε κάθε άλλη περίπτωση και ιδίως αν συμφωνεί η μητέρα, να αναθέσει και σε αυτόν την άσκηση της γονικής μέριμνας ή μέρους της, εφόσον αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου». Από τη διάταξη αυτήν προκύπτει ότι η γονική μέριμνα ανηλίκου τέκνου, που γεννήθηκε και παραμένει εκτός γάμου των γονέων του, έχει δε αναγνωρισθεί εκουσίως από τον φυσικό του πατέρα, κατά τους όρους των άρθρων 1475 - 1476 του ΑΚ, ασκείται αποκλειστικά από τη μητέρα, ενώ στον εξ αναγνωρίσεως πατέρα επιφυλάσσεται ένας ρόλος αναπληρωματικός αλλά και η δυνατότητα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να παραμερίσει δικαστικά το προνόμιο αυτό της μητέρας.

Ειδικότερα, ο εξ αναγνωρίσεως πατέρας μπορεί να ασκεί τη γονική μέριμνα: α) Αυτοδικαίως, αν έπαυσε η γονική μέριμνα της μητέρας λόγω θανάτου ή κηρύξεως της σε αφάνεια ή ένεκεν εκπτώσεως της κατ` άρθρο 1510 παρ. 3 του ΑΚ, ή αν αυτή αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς (ανικανότητα ή περιορισμένη ικανότητα της για δικαιοπραξία) ή πραγματικούς λόγους (αποδημία της ή βαριά ασθένεια της), οπότε την αναπληρώνει ο ίδιος στην άσκηση της και β) Σε κάθε άλλη περίπτωση, με δικαστική απόφαση, η οποία εκδίδεται μετά από αίτηση του ιδίου του πατέρα, εφόσον αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου. Η δικαστική δε αυτή απόφαση μπορεί να αναθέτει την άσκηση της γονικής μέριμνας είτε αποκλειστικά στον εξ αναγνωρίσεως πατέρα, είτε από κοινού σε αυτόν και τη μητέρα, είτε να κατανείμει μεταξύ αυτών τις λειτουργίες της (ΕφΘεσ 1330/2004 Α΄ Δημοσίευση ΝΟΜΟΣ, Γεωργιάδη - Σταθόπουλου ΕρμΑΚ, υπό άρθρο 1515, αριθμ. 6-7). Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 739 και 782 ΚΠολΔ προκύπτει ότι από τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας δικάζονται οι αιτήσεις όποιου έχει έννομο συμφέρον ή του Εισαγγελέα, με τις οποίες ζητείται η βεβαίωση ενός γεγονότος με σκοπό να συνταχθεί ληξιαρχική πράξη, η οποία δεν έχει συνταχθεί και για τη βεβαίωση της οποίας ο νόμος απαιτεί δικαστική απόφαση ή η διόρθωση ορισμένου στοιχείου της ληξιαρχικής πράξης που προβλέπεται από το νόμο ως απαραίτητο για τη σύνταξή της και το οποίο από παραδρομή ή και ηθελημένα καταχωρήθηκε στη ληξιαρχική πράξη που έχει συνταχθεί. Αντικείμενο, επομένως, της αιτήσεως διορθώσεως είναι η διαπίστωση των ακριβών στοιχείων που απαιτεί ο νόμος για τη σύνταξη της ληξιαρχικής πράξεως και ο τονισμός της ορθότητας αυτών, σε σύγκριση με τα στοιχεία που βεβαιώθηκαν ανακριβώς στη ληξιαρχική πράξη, της οποίας ζητείται η διόρθωση, η δε απόφαση που εκδίδεται, ως προς τη ρυθμιστική της ενέργεια, είναι στην ουσία διαπιστωτική διορθωτική θετική διοικητική πράξη και όχι διαταγή στο ληξίαρχο για τη διόρθωση της ληξιαρχικής πράξης που ενδεχομένως συντάχθηκε από αυτόν ανακριβώς (ΜΠρΑθ 5735/1998 ΝΟΜΟΣ, ΜΠρΚορ 84/1997 Αρμ.1997.1464).

Περαιτέρω το άρθρο 1506 ΑΚ ορίζει ότι «το τέκνο που γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του παίρνει το επώνυμο της μητέρας του. Σε περίπτωση επιγενόμενου γάμου των γονέων του τέκνου, κι εφόσον αυτό είναι ανήλικο, εφαρμόζονται ως προς το επώνυμό του, οι διατάξεις του άρθρου 1505 ΑΚ». Οι διατάξεις αυτές του αστικού κώδικα, ως ειδικές, κατισχύουν των γενικών για την πρόσληψη και αλλαγή επωνύμου διατάξεων του ν.δ. 2573/1953 και της κατ` εξουσιοδότησή του απόφασης (Υ.Α) 788/18-12-1984 του Υφυπουργού Εσωτερικών (ΦΕΚ Β΄ 14/14-01- 1985), οι οποίες άλλωστε, αν και προνοούν για την πρόσληψη πατρωνύμου από τα τέκνα που γεννήθηκαν χωρίς γάμο των γονέων τους, ουδέν αναφέρουν για την αλλαγή του επωνύμου τους καταλείποντας προφανώς τη ρύθμιση των περιπτώσεων αυτών, κατ` αποκλεισμό της προβλεπόμενης διοικητικής διαδικασίας, στη ρύθμιση που προβλέπεται από τις ειδικές αυτές διατάξεις του αστικού κώδικα, όπου μάλιστα γίνεται και ρητή αναφορά (ΣτΕ 1810/1987 ΕλλΔνη 1989.654, ΜΠρΑθ 4100/2006 ΝοΒ 2007.358, ΜΠρΑθ 5735/1998 Α΄ Δημοσίευση ΝΟΜΟΣ). Με την κρινόμενη αίτηση οι αιτούντες ζητούν να διορθωθεί το επώνυμο της ανήλικης θυγατέρας τους από αυτό του πρώτου αιτούντος και φυσικού της πατέρα «......» στο επώνυμο της μητέρας της «............», καθώς είναι τέκνο γεννημένο χωρίς γάμο των γονέων του, το οποίο όμως έχει αναγνωριστεί εκουσίως από τον πρώτο εξ αυτών. Με αυτό το περιεχόμενο και αίτημα η υπό κρίση αίτηση παραδεκτά εισάγεται για να συζητηθεί ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου κατά την διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθρα 739, 740 παρ.1 και 782 παρ.3 ΚΠολΔ), δεδομένου ότι έχει τηρηθεί η νόμιμη προδικασία κατ` άρθρο 748 παρ.2 ΚΠολΔ, με την επίδοση αντιγράφου της αίτησης και της σχετικής σημείωσης για τον προσδιορισμό της ανωτέρω δικασίμου, στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών Χανίων (βλ. την υπ` αριθμ. 4383/30-1-2008 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή στο Πρωτοδικείο Χανίων Γεωργίου Τσαλδαράκη). Είναι νόμιμη, στηριζόμενη στις διατάξεις του άρθρου 13 παρ.1 του Ν.344/1976 «Περί ληξιαρχικών πράξεων» σε συνδυασμό με εκείνη του άρθρου 782 παρ.3 ΚΠολΔ και πρέπει επομένως να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα.

Από όλα τα έγγραφα τα οποία οι αιτούντες επικαλούνται και προσκομίζουν, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Στις 2 Σεπτεμβρίου 2003 γεννήθηκε στα Χανιά από τις εκτός γάμου σχέσεις της δεύτερης αιτούσας ένα ανήλικο θήλυ τέκνο. Ακολούθως συντάχθηκε η με αριθμό 51, τόμος Δ και έτος 2003 ληξιαρχική πράξη γέννησης του Ληξίαρχου Χανίων ......... ........ με την οποία το ως άνω ανήλικο τέκνο καταχωρήθηκε με το επώνυμο του πρώτου αιτούντος και κατά δήλωσή του φυσικού του πατέρα «......». Το αναφερόμενο όμως ως άνω ανήλικο τέκνο, δεν προκύπτει ότι έχει αναγνωριστεί από τον πρώτο αιτούντα εκούσια ή δικαστικά σύμφωνα με τα άρθρα 1475, 1476 και 1479 έως 1483 ΑΚ, καθόσον δεν προσκομίζεται η συμβολαιογραφική πράξη εκούσιας αναγνώρισης σύμφωνα με το άρθρο 1475 ΑΚ. Δεν υπάρχει επομένως πατέρας, κατά το νόμο, του ως άνω ανήλικου τέκνου, ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί η διάταξη του άρθρου 1506 εδ. γ ΑΚ σε συνδυασμό με αυτήν του άρθρου 1505 ΑΚ και να λάβει το επώνυμο «Μακρής», κι επομένως απαραδέκτως ασκήθηκε η κρινόμενη αίτηση από τον ίδιο ο οποίος δεν νομιμοποιούνταν ενεργητικά ως προς αυτό. Απεναντίας, το ως άνω ανήλικο τέκνο έπρεπε, σύμφωνα με το νόμο, (1506 εδ. α΄ ΑΚ) να πάρει το επώνυμο της μητέρας του κι επομένως εσφαλμένα ο Ληξίαρχος του Δήμου Χανίων καταχώρησε στην επίδικη ληξιαρχική πράξη γέννησης, ως επώνυμο του τέκνου το επώνυμο του πατέρα, θεωρώντας ότι μεταξύ των αιτούντων υφίσταται νόμιμος γάμος. Πρέπει, συνεπώς, να απορριφθεί η αίτηση ως προς τον πρώτο αιτούντα, ο οποίος δεν νομιμοποιείται για την άσκησή της, να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση κατά τα λοιπά ως βάσιμη κατ` ουσίαν και να διορθωθεί η με αριθμό 51, τόμος Δ και έτος 2003 ληξιαρχική πράξη γέννησης, που συνέταξε ο Ληξίαρχος του Δήμου Χανίων, σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα στο διατακτικό της παρούσας.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ:

ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ την αίτηση ως προς τον πρώτο αιτούντα.

ΔΕΧΕΤΑΙ την αίτηση κατά τα λοιπά.

ΔΙΑΤΑΣΣΕΙ τη διόρθωση της με αριθμό 51, τόμο Δ και έτος 2003 ληξιαρχικής πράξης γέννησης, που συνέταξε ο Ληξίαρχος του Δήμου Χανίων, ως προς το επώνυμο του ανήλικου θήλεος τέκνου, από το εσφαλμένο «........» στο ορθό «..........».

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγορικό Γραφείο, Θεσσαλονίκη - Αθήνα