Η παράταση παραγραφής των φορολογικών υποθέσεων
Ο χρονικός περιορισμός της άσκησης της αρμοδιότητας της φορολογικής Αρχής – Η παραγραφή.
Όπως είναι γνωστό, η αρμοδιότητα της φορολογικής Διοίκησης κατά τη φορολογική διαδικασία είναι δέσμια. Τα φορολογικά όργανα είναι υποχρεωμένα να προχωρήσουν στη διερεύνηση του φορολογικού πραγματικού και την εφαρμογή του φορολογικού κανόνα δικαίου, αν το πραγματικό αυτό εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του. Η αρμοδιότητα αυτή δεν επιτρέπεται, όμως, να ασκείται απεριόριστα στο χρόνο, καθώς η αναγνώριση μιας τέτοιας δυνατότητας στη φορολογική Αρχή θα της επέτρεπε να ελέγχει στο διηνεκές τις οικονομικές συναλλαγές και σχέσεις των φορολογουμένων και να επιβάλει φόρους και κυρώσεις για φορολογικά περιστατικά αναγόμενα στο μακρινό παρελθόν. Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε αβεβαιότητα και ανασφάλεια στους φορολογούμενους, ιδίως εν όψει της αυστηρότητας της φορολογικής διαδικασίας και των πολλαπλών υποχρεώσεων που συνεπάγεται για αυτούς η διεκπεραίωσή της (π.χ. υποβολή φορολογικών δηλώσεων, διαφύλαξη φορολογικών βιβλίων και στοιχείων κ.λπ.). Οι φορολογούμενοι στην περίπτωση αυτή θα διέτρεχαν τον κίνδυνο να τους επιβληθούν ανά πάσα στιγμή συσσωρευμένα φορολογικά βάρη αναγόμενα στο μακρινό παρελθόν, με συνέπεια τον ισχυρό κλονισμό της οικονομικής τους κατάστασης, ενώ και η δυνατότητα ανταπόδειξης θα αποδυναμωνόταν σημαντικά, εξαιτίας της παρόδου μεγάλου χρονικού διαστήματος από το γενεσιουργό της φορολογικής ενοχής γεγονός. Θα τους ήταν, επίσης, αδύνατο να προγραμματίζουν και να πραγματοποιούν κατά το δυνατόν ανεμπόδιστα την οικονομική και όχι μόνο δραστηριότητά τους. Αντίθετα, με την εισαγωγή χρονικών περιορισμών στην άσκηση της αρμοδιότητας της δημοσιονομικής Διοίκησης διευκολύνεται η εκκαθάριση των φορολογικών υποθέσεων από τις αρμόδιες Αρχές και ο ορθολογικός προγραμματισμός της δημοσιονομικής πολιτικής. Ο χρονικός περιορισμός της φορολογικής εξουσίας του Κράτους συνιστά, εξάλλου, κεντρικό πυλώνα της προσπάθειας ανάπτυξης μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ φορολογουμένων και φορολογικής Αρχής, όπως απαιτεί το σύγχρονο συνεργατικό φορολογικό κράτος δικαίου. Λόγοι που σχετίζονται, λοιπόν, με την ασφάλεια του δικαίου και τη δικαιική ειρήνη αλλά και τη φύση της φορολογικής ενοχής, που είναι ενοχή του δημοσίου δικαίου με περιουσιακό χαρακτήρα, κατέστησαν αναγκαία την εισαγωγή του θεσμού της παραγραφής και στον κλάδο του φορολογικού δικαίου, όπου οι διοικητικές καταλογιστικές πράξεις συνδέονται σχεδόν αποκλειστικά με την επιβολή επιβαρύνσεων σε χρήμα κατά των φορολογουμένων. Η φορολογική παραγραφή διακρίνεται σε παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου για επιβολή του φόρου και κοινοποίηση της καταλογιστικής πράξης και σε παραγραφή του δικαιώματος για είσπραξη του επιβληθέντος φόρου. Όπως συμβαίνει και σε άλλα ζητήματα, έτσι και ο χρόνος της παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για επιβολή του φόρου ελλείψει ενιαίας ρύθμισης οριοθετείται από διαφορετικές διατάξεις για κάθε φορολογία. Γενικά, η παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου για επιβολή του φόρου είναι κατά βάση πενταετής αλλά μπορεί να επεκταθεί έως τα δέκα ή δεκαπέντε έτη και σε ειδικές περιπτώσεις και πέραν της δεκαπενταετίας ενώ η παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου για είσπραξη του βεβαιωθέντος φόρου μπορεί να είναι από τριετής έως εικοσαετής. Συχνότατο είναι, ωστόσο, και το φαινόμενο της παράτασης με ειδικές, εξαιρετικές νομοθετικές ρυθμίσεις του χρόνου της παραγραφής είτε του δικαιώματος του Δημοσίου για κοινοποίηση φύλλων ελέγχου είτε του δικαιώματος είσπραξης ήδη βεβαιωμένων χρεών. Ειδικότερα, στη φορολογία εισοδήματος η παραγραφή διέπεται κατ΄ αρχήν από το άρθρο 84 του Ν 2238/1994. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, βασικός χρόνος παραγραφής ορίζονται τα πέντε έτη, καθώς κοινοποίηση φύλλου ελέγχου δεν μπορεί να γίνει μετά την πάροδο πενταετίας από το τέλος του έτους, εντός του οποίου λήγει η προθεσμία επίδοσης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος. Εξαιρετικά, από τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος ορίζεται ότι επιτρέπεται να κοινοποιηθεί φύλλο ελέγχου και μετά την πάροδο της πενταετίας α) αν το φύλλο ελέγχου που κοινοποιήθηκε εντός της πενταετίας ακυρωθεί μετά την πάροδο αυτή, γιατί ο φορολογούμενος δεν έλαβε γνώση αυτού, β) αν εντός της πενταετίας κοινοποιήθηκε το φύλλο ελέγχου σε πρόσωπο, που δεν έχει φορολογική υποχρέωση συνολικά ή μερικά, γ) αν η έκδοση του φύλλου ελέγχου έγινε από αναρμόδια ΔΟΥ ή έγινε για οικονομικό έτος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο υπάγεται το φορολογικό εισόδημα και δ) αν το φύλλο ελέγχου που εκδόθηκε εμπρόθεσμα ακυρωθεί μετά την πάροδο αυτής.
Επιμέλεια: Πέτρος Πανταζόπουλος, Δικηγόρος, Δ.Ν.
Πηγή: Eπιχείρηση 10/2012, 863 και www.nb.org/blog