Προσδοκία ανάκτησης απαλλοτριωθέντος ακινήτου - Έννομο συμφέρον - Σύνταγμα - ΕΣΔΑ (Συμβούλιο της Επικρατείας, αριθμός απόφασης 3796/2011)
Περίληψη: Για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως απαιτείται έννομο συμφέρον, το οποίο πρέπει να είναι άμεσο και ενεστώς, να υπάρχει δε στο πρόσωπο του αιτούντος κατά την έκδοση της προσβαλλομένης διοικητικής πράξεως κατά την άσκηση του ενδίκου μέσου και κατά τη συζήτηση της υποθέσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Κατά τον χρόνο έκδοσης του προσβαλλομένου διατάγματος οι αιτούντες δεν είχαν ενεστώτα δεσμό με το επίμαχο ακίνητο ικανό να θεμελιώσει έννομο συμφέρον, προκειμένου να ασκήσουν αίτηση ακυρώσεως κατ΄ αυτού. Η ερμηνεία αυτή των διατάξεων του άρθ. 47 παρ. 1 ΠΔ 18/1989 δεν οδηγεί σε ανεπίτρεπτη φαλκίδευση του ατομικού δικαιώματος παροχής έννομης προστασίας των αιτούντων, που κατοχυρώνεται στο άρθ. 20 παρ. 1 Συντ ., δεδομένου ότι το κύρος του προσβαλλομένου διατάγματος μπορεί να ελεγχθεί παρεμπιπτόντως στο πλαίσιο οποιασδήποτε δίκης, κατά την οποία η νομιμότητά του θα αποτελούσε πρόκριμα για την επίλυση σχετικής διαφοράς, ούτε έρχονται σε αντίθεση προς το άρθ. 6 ΕΣΔΑ ή οποιαδήποτε άλλη διάταξη της Σύμβασης, λαμβανομένου υπ΄ όψη ότι η προσδοκία ανάκτησης απαλλοτριωθέντος ακινήτου, για το οποίο καταβλήθηκε στους ιδιοκτήτες νόμιμη αποζημίωση, δεν συνιστά δικαίωμα προστατευόμενο από τη Σύμβαση (μειοψ.).
[...] 2. Επειδή με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση του από 17.2.1998 πδ/τος (ΦΕΚ Δ΄ 125), με το οποίο καθορίσθηκαν χρήσεις γης και όροι και περιορισμοί δόμησης στην εκτός σχεδίου και ορίων οικισμών προϋφισταμένων του 1923 περιοχή της χερσονήσου Λαυρεωτικής Ν. Αττικής, κατά το μέρος που αφορά ακίνητο, επί του οποίου προβάλλουν ιδιοκτησιακά δικαιώματα οι αιτούντες. 3. Επειδή στο άρθ. 47 παρ. 1 του ΠΔ 18/1989 (ΦΕΚ 8 Α΄) ορίζεται ότι «1. Αίτηση ακυρώσεως δικαιούται να ασκήσει ο ιδιώτης ή το νομικό πρόσωπο, τους οποίους αφορά η διοικητική πράξη ή των οποίων έννομα συμφέροντα, έστω και μη χρηματικά, προσβάλλονται από αυτήν». Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, για την άσκηση του ενδίκου μέσου της αιτήσεως ακυρώσεως απαιτείται η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος, το οποίο πρέπει να είναι άμεσο και ενεστώς, να υπάρχει δε στο πρόσωπο του αιτούντος κατά την έκδοση της προσβαλλόμενης διοικητικής πράξης, κατά την άσκηση του ενδίκου μέσου και κατά τη συζήτηση της υπόθεσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας (πρβλ. ΣτΕ 294/2009 , ΣτΕ Ολ 1002/2007 , 606/2008 κ.ά.). 4. Επειδή εν προκειμένω με την 1983/2005 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ακυρώθηκε η σιωπηρή απόρριψη εκ μέρους της Διοίκησης αιτήματος των αιτούντων, οι οποίοι είχαν ζητήσει την ανάκληση συντελεσμένης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ακινήτου τους, που ευρίσκεται στην περιοχή Α Αττικής και είχε κηρυχθεί αναγκαστικώς απαλλοτριωτέο με την .../22.1.1971 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Συντονισμού (ΦΕΚ Δ΄ ...) υπέρ και με δαπάνες του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού με σκοπό την τουριστική αξιοποίηση της εκτός σχεδίου περιοχής Α Ν. Αττικής. Όπως έγινε δεκτό με την ανωτέρω απόφαση του Δικαστηρίου, η εν λόγω αναγκαστική απαλλοτρίωση συντελέσθηκε με παρακατάθεση της δικαστικώς ορισθείσης αποζημιώσεως στις 7.10.1971, σχετική δε ανακοίνωση δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ την ίδια ημερομηνία. Στις 27.2.1998 δημοσιεύθηκε το προσβαλλόμενο από 17.2.1988 πδ/μα (ΦΕΚ Δ΄ ...), με το οποίο καθορίσθηκαν χρήσεις γης και όροι και περιορισμοί δόμησης στην εκτός σχεδίου και ορίων οικισμών προϋφισταμένων του 1923 περιοχή της χερσονήσου Λαυρεωτικής Ν. Αττικής και το οποίο καταλαμβάνει και το ακίνητο, επί του οποίου προβάλλουν ιδιοκτησιακά δικαιώματα οι αιτούντες.
Στις 28.5.1999 οι αιτούντες υπέβαλαν αίτηση ανάκλησης της συντελεσμένης, κατά τα προαναφερόμενα, αναγκαστικής απαλλοτρίωσης του ακινήτου τους, για τον λόγο ότι το ακίνητο δεν είχε χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη του σκοπού, για τον οποίο απαλλοτριώθηκε, η αίτηση όμως αυτή απορρίφθηκε σιωπηρώς από τη Διοίκηση. Κατά της σιωπηρής απόρριψης της αίτησής τους οι αιτούντες άσκησαν αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, επί της οποίας εκδόθηκε η προαναφερόμενη 1983/2005 απόφαση του Δικαστηρίου. Με την απόφαση αυτή ακυρώθηκε, κατά τα ανωτέρω, η σιωπηρή απόρριψη του υποβληθέντος από τους αιτούντες αιτήματος ανάκλησης της εν λόγω συντελεσμένης απαλλοτρίωσης. 5. Επειδή από τα ανωτέρω εκτιθέμενα προκύπτει ότι κατά τον χρόνο έκδοσης του προσβαλλομένου πδ/τος, οι αιτούντες δεν είχαν ενεστώτα δεσμό με το επίμαχο ακίνητο που θα θεμελίωνε έννομο συμφέρον να ασκήσουν αίτηση ακυρώσεως κατά του διατάγματος αυτού. Και ναι μεν με την απόφαση 1983/2005 του Δικαστηρίου ακυρώθηκε η σιωπηρή απόρριψη από τη Διοίκηση αιτήματός τους να ανακληθεί η αναγκαστική απαλλοτρίωση του επίμαχου ακινήτου, αλλά το προσβαλλόμενο από 17.2.1998 προεδρικό διάταγμα είχε εκδοθεί πριν από τη συντέλεση της σιωπηρής αυτής απόρριψης, που αποτελεί και το χρονικό σημείο, στο οποίο ανατρέχει το ακυρωτικό αποτέλεσμα των ανωτέρω αποφάσεων του Δικαστηρίου και από του οποίου οι αιτούντες θεμελιώνουν κατ΄ αρχήν έννομο συμφέρον, στηριζόμενο σε δεσμό τους με το εν λόγω ακίνητο, να προσβάλουν με αίτηση ακυρώσεως διοικητικές πράξεις που αφορούν το ακίνητο αυτό. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, η υπό κρίση αίτηση, σύμφωνα με όσα εκτίθενται στη σκέψη 3, είναι απορριπτέα προεχόντως ως ασκούμενη χωρίς έννομο συμφέρον (πρβλ. ΣτΕ Ολ 1209/2007 ). Εξ άλλου, η κατά τα ανωτέρω ερμηνεία και εφαρμογή στην κρινομένη υπόθεση των διατάξεων του άρθ. 47 παρ. 1 ΠΔ 18/1989 , δεν οδηγούν σε ανεπίτρεπτη φαλκίδευση του ατομικού δικαιώματος παροχής έννομης προστασίας των αιτούντων, που κατοχυρώνεται από το άρθ. 20 παρ. 1 Συντ ., δεδομένου μάλιστα ότι το κύρος του προσβαλλομένου πδ/τος μπορεί να ελεγχθεί παρεμπιπτόντως από οποιαδήποτε άποψη (πρβλ. ΣτΕ Ολ 3839/2009 ) στο πλαίσιο οποιασδήποτε δίκης, κατά την οποία η νομιμότητά του θα αποτελούσε πρόκριμα για την επίλυση της σχετικής διαφοράς, ούτε έρχονται σε αντίθεση προς το άρθ. 6 της ΕΣΔΑ ή οποιαδήποτε άλλη διάταξη της Σύμβασης, λαμβανομένου υπ΄ όψη και ότι η προσδοκία ανάκτησης απαλλοτριωθέντος ακινήτου, για το οποίο καταβλήθηκε στους ιδιοκτήτες η νόμιμη αποζημίωση, δεν συνιστά δικαίωμα προστατευόμενο από τη Σύμβαση (ΕΔΔΑ απόφαση επί του παραδεκτού της 14.3.2002, Παπαδοπούλου κατά Ελλάδας, 53901/2000). Κατά τη γνώμη όμως του Συμβούλου Α. Ράντου, εφ΄ όσον η αδικαιολόγητη αδράνεια της Διοικήσεως να προβεί στις ενέργειες που απαιτούνται, προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης καθιστά παράνομη την άρνηση ανάκλησης της τελευταίας (βλ. ΣτΕ Ολ 1983/2005 ), οι ιδιοκτήτες του απαλλοτριωθέντος ακινήτου διατηρούν καθ΄ όλο το χρονικό διάστημα της αδράνειας αυτής, τη νόμιμη κατά την εσωτερική νομοθεσία προσδοκία να ανακληθεί η απαλλοτρίωση και να ανακτήσουν το ιδιοκτησιακό τους δικαίωμα επί του ακινήτου, η προσδοκία δε αυτή, η οποία ευρίσκει άμεσο έρεισμα στον νόμο, είναι κατ΄ αρχήν ικανή να στοιχειοθετήσει άμεσο και ενεστώτα σύνδεσμο τους με διοικητικές πράξεις, οι οποίες αφορούν στη νομική κατάσταση του ακινήτου. Εν όψει τούτων συνέτρεχε στο πρόσωπο των αιτούντων άμεσο, προσωπικό και ενεστώς έννομο συμφέρον για την προσβολή του από 17.2.1998 πδ/τος, όχι μόνο κατά τον χρόνο ασκήσεως της αιτήσεως ακυρώσεως και συζητήσεως της υποθέσεως, αλλά και κατά τον χρόνο εκδόσεως του δ/τος αυτού και συνεπώς, η υπό κρίση αίτηση ασκείται παραδεκτώς από την άποψη αυτή. [Απορρίπτει την αίτηση.]
πηγή: nbonline.gr
Δικηγορικό Γραφείο «Δημήτριος Χ. Καραγιάννης», Θεσσαλονίκη - Αθήνα