Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας

1. Η διαδικασία κατοχύρωσης του δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας: Βάσει τόσο του εθνικού (άρθρο 6 παρ.2 Ν.2121/1993) όσο και του διεθνούς δικαίου (άρθρο 5 παρ.2 Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης) η απόλαυση και η άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν υπόκεινται σε καμία διατύπωση. Δεν απαιτείται συνεπώς η τήρηση κάποιας τυπικής διαδικασίας ή η σύμπραξη κάποιας κρατικής ή μη υπηρεσίας για την αναγνώριση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε ένα έργο, όπως ισχύει για την κτήση δικαιωμάτων επί άλλων άυλων αγαθών (πχ. κατοχύρωση σήματος). Για τη διασφάλιση του δημιουργού και για την ύπαρξη ενός στοιχείου για την απόδειξη της πατρότητας ακολουθούνται στην πράξη διάφορες πρακτικές. Ενδεικτικά αναφέρονται δύο από αυτές: Η μια συνίσταται στην πράξη κατάθεσης του πνευματικού δημιουργήματος ενώπιον συμβολαιογράφου. Η κατάθεση του έργου στο συμβολαιογράφο εφοδιάζει με το αποδεικτικό στοιχείο της βεβαίας χρονολογίας το οποίο εκτιμάται ελεύθερα από το δικαστήριο σε περίπτωση δίκης περί προσβολής των δικαιωμάτων στο έργο αυτό. Η δεύτερη τακτική που ακολουθείται είναι η αποστολή συστημένης επιστολής με αποστολέα και παραλήπτη τον ίδιο το δημιουργό (ή και παραλήπτη τρίτο), φύλαξη της απόδειξης και διατήρηση της συγκεκριμένης επιστολής, στην οποία θα περιλαμβάνεται το έργο, κλειστής μέχρι -και εφόσον βέβαια- προκύψει κάποια διαφορά αναφορικά με το συγκεκριμένο έργο, όποτε και η εν λόγω επιστολή θα ανοιχθεί ενώπιον του δικαστηρίου από δικαστή, ο οποίος θα βεβαιώσει και το περιεχόμενό της.

2. Διάρκεια προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας: Η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του δημιουργού και εβδομήντα (70) χρόνια μετά το θάνατό του, που υπολογίζονται από την 1η Ιανουαρίου του έτους, το οποίο έπεται του θανάτου του δημιουργού.

3. Προσβολή και Προστασία του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας: Εφόσον πιθανολογείται προσβολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή των συγγενικών, υφίσταται η δυνατότητα λήψης ασφαλιστικών μέτρων δια των οποίων απαγορεύεται η τέλεση πράξεων που θα αποτελούσαν προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας, χωρίς να είναι αναγκαίος ο ειδικός προσδιορισμός των συγκεκριμένων έργων. Εξάλλου, σε κάθε περίπτωση όπου επίκειται η τέλεση πράξης προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως, όταν χωρίς να υπάρχει η απαιτούμενη άδεια του δημιουργού, πρόκειται να γίνει δημόσια εκτέλεση θεατρικού ή κινηματογραφικού ή μουσικού έργου, η κατά τόπον αρμόδια αστυνομική αρχή οφείλει βάσει του Ν.2121/93 (α.63§1) να απαγορεύει την πράξη αυτή ύστερα από αίτηση του δημιουργού ή των δικαιοδόχων του. Η εισαγγελική αρχή, εφόσον της ζητηθεί, οφείλει να δώσει σχετική εντολή στην αστυνομική αρχή. Το ίδιο ισχύει και όταν η δημόσια εκτέλεση άρχισε μεν με άδεια του δημιουργού, αλλά η καταβολή της οφειλόμενης αμοιβής καθυστερεί περισσότερο από δύο μέρες.

Στo πλαίσιo του αστικού δικαίου ο δημιουργός και ο δικαιούχος συγγενικού δικαιώματος έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν: αγωγή αναγνωριστική του δικαιώματός τους αγωγή για την άρση της προσβολής αγωγή για την παράλειψη της προσβολής στο μέλλον εφόσον απειλείται προσβολή ή συνέχιση ή επανάληψη προσβολής αγωγή για αποζημίωση και ικανοποίηση της ηθικής βλάβης, εφόσον υπάρχει υπαιτιότητα του προσβολέα αγωγή για απόδοση αδικαιολόγητου πλουτισμού του προσβολέα αγωγή για καταβολή του κέρδους που αποκόμισε από τη διαχείριση της ξένης περιουσίας ο προσβολέας. Στις αστικές κυρώσεις προβλέπεται η δυνατότητα λήψης αποζημίωσης του δικαιούχου για την προσβολή των δικαιωμάτων του που δεν μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως ή κατά νόμο καταβάλλεται για το είδος της εκμετάλλευσης που έκανε χωρίς την άδεια ο υπόχρεος. Σχεδόν όλες οι προσβολές της πνευματικής ιδιοκτησίας και των απόλυτων συγγενικών δικαιωμάτων είναι πράξεις αξιόποινες, όπως προκύπτει από το α.66 Ν.2121/1993. Οι ποινικές κυρώσεις περιλαμβάνουν ποινή φυλάκισης από 1-10 χρόνια και χρηματική ποινή από 2.900 έως 59.000 ευρώ.

Τέλος, με το νόμο 3524/2007 προβλέφθηκαν και διοικητικές κυρώσεις σε περίπτωση προσβολής των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Συγκεκριμένα, όποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος νόμου αναπαράγει, πωλεί ή κατ' άλλον τρόπο διανέμει στο κοινό ή κατέχει με σκοπό διανομής πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, ανεξαρτήτως άλλων κυρώσεων, υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο ίσο με χίλια (1.000) ευρώ για κάθε παράνομο αντίτυπο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, ενώ Πλανόδιος ή στάσιμος (εκτός καταστήματος) που καταλαμβάνεται να διανέμει στο κοινό με πώληση ή με άλλους τρόπους ή να κατέχει με σκοπό διανομής υλικούς φορείς ήχου, στους οποίους έχει εγγραφεί έργο που αποτελεί αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας, υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο ίσο με το γινόμενο των τεμαχίων των παράνομων υλικών φορέων που αποτελούν αντικείμενο της προσβολής επί είκοσι (20) ευρώ ανά τεμάχιο υλικού φορέα ήχου κατά την έκθεση κατάσχεσης που συντάσσεται κατά τη σύλληψή του. Το ελάχιστο ποσό του διοικητικού προστίμου ορίζεται σε χίλια (1.000) ευρώ.

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα