Ανώνυμη Εταιρία - Άρση περιουσιακής αυτοτέλειας νομικού προσώπου (Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, αριθμός απόφασης 5689/2011)

[...] Βασική αρχή του δικαίου των νομικών προσώπων και κυρίως εκείνων που έχουν σωματειακή οργάνωση, αποτελεί η περιουσιακή αυτοτέλεια του νομικού προσώπου απέναντι στα μέλη του (αρχή του χωρισμού). Το νομικό πρόσωπο είναι οφειλέτης των δικών του υποχρεώσεων και δανειστής αντίστοιχων δικαιωμάτων ενώ τα μέλη του δεν ευθύνονται για τις υποχρεώσεις των νομικών προσώπων, όπως άλλωστε και το τελευταίο δεν ευθύνεται για τις υποχρεώσεις των μελών του. Για τις εταιρίες αυτό ισχύει κυρίως στην ανώνυμη εταιρία, στην εταιρία περιορισμένης ευθύνης και στη ναυτική εταιρία στις οποίες προέχει η σωματειακή οργάνωση. Ωστόσο, αυτός ο διαχωρισμός που δημιουργεί αυτοτελή νομικά κέντρα βουλήσεων και συμφερόντων μπορεί κατά τις περιστάσεις να μην είναι ανεκτός από το δίκαιο, είτε ευθέως με βάση ειδική διάταξη είτε κατά την καλή πίστη (άρθρα 281, 288, 200 ΑΚ), με αποτέλεσμα την ταύτιση νομικού προσώπου και μελών. Στην περίπτωση αυτή είναι αναγκαία η άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου. Περαιτέρω για την άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου κεφαλαιουχικής εταιρίας δεν αρκεί απλή μονομετοχική ιδιότητα, ούτε η ιδιότητα του φυσικού προσώπου (που είναι μοναδικός μέτοχος ή κάτοχος του μεγαλύτερου μέρους των μετοχών) ως διαχειριστή (ΑΠ Ολ 5/1996 ΕλλΔνη 37,1046), αλλά απαιτείται η συνδρομή πραγματικών περιστατικών που να καταδεικνύουν βούληση για καταστρατήγηση των διατάξεων που αφορούν στα νομικά πρόσωπα (ΠΠρΠειρ 1673/2003 ΕΕμπΔ 2004,80, ΠΠρΠειρ 1742/2001 ΕΝαυτΔ 29,204). Έτσι η σύσταση εταιρίας προς άσκηση μέσω αυτής, οποιασδήποτε δραστηριότητας δεν οδηγεί αυτή και μόνη σε κατάλυση της αυτοτέλειας της εταιρίας, ακόμη και αν η εταιρία αυτή έχει ένα μόνον μέτοχο-εταίρο, αφού μία τέτοια ενέργεια συνιστά θεμιτή, κατ’ αρχήν, μετάθεση των αποτελεσμάτων των δικαιοπραξιών που επιχειρούνται κατ’ αυτόν από τον μέτοχο- εταίρο στην εταιρία. Εξάλλου, στο δίκαιο, άρση της νομικής προσωπικότητας επιτρέπεται (και επιβάλλεται) αναμφισβήτητα σε περίπτωση που υπάρχει κατάχρηση της νομικής προσωπικότητας, δηλαδή σε περίπτωση που η επίκληση της νομικής προσωπικότητας και του χωρισμού που αυτή συνεπάγεται παρίσταται ως κατάχρηση δικαιώματος κατ’ άρθρο 281 ΑΚ (ΕφΠειρ 606/2001 ΕΝαυτΔ 30,108, ΠΠρΑθ 739/1998 ΕΕμπΔ 1998,795). Κατά τα πορίσματα δε της ελληνικής επιστήμης κατάχρηση της νομικής προσωπικότητας υπάρχει όταν ο κυρίαρχος εταίρος χρησιμοποιεί τη νομική προσωπικότητα για να καταστρατηγήσει το νόμο ή να προκαλέσει ζημία δολίως σε τρίτο ή για να αποφύγει την πληρωμή υποχρεώσεων.

Από την ένορκη κατάθεση της μάρτυρος … και το σύνολο των εγγράφων που οι διάδικοι προσκομίζουν και επικαλούνται πιθανολογήθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Η εταιρία Ασπις Capital ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2003, είχε μετοχικό κεφάλαιο αρχικά 60.000 ευρώ. Το έτος 2006 η εταιρία έκανε αύξηση κεφαλαίου στα 3.060.000 ευρώ και το 2007 μειώθηκε το κεφάλαιο της εταιρίας κατά 1.000.000 ευρώ ήτοι σε 2.060.000 ευρώ. Αποκλειστικός μέτοχος της ήταν από το 2005 και είναι ο … και μέλη του διοικητικού της συμβουλίου ήταν μέχρι την 28.12.2007 εκτός από τον ανωτέρω η δεύτερη των καθ’ ων, σύζυγος του πρώτου και η τρίτη των καθ’ ων, κόρη του πρώτου, ενώ από το 2007 στην θέση της τρίτης των καθ’ ων εισήλθε ο …, Διευθυντής Πωλήσεων της ασφαλιστικής εταιρίας Ασπις Πρόνοια ΑΕΓΑ, καθώς ζητήθηκε η παραίτηση της τρίτης των καθ’ ων για να μην υπάρχει σύγχυση με την διευθυντική θέση που κατείχε στην Ασπις Bank. Σκοπός της εταιρίας ήταν η «συμμετοχή στο κεφάλαιο εταιριών, εισηγμένων ή μη στο χρηματιστήριο, του χρηματοοικονομικού, εμπορικού και βιομηχανικού τομέα, η συμμετοχή σε επιχειρήσεις για την παραγωγή ή εμπορία οποιουδήποτε προϊόντος και για την παροχή υπηρεσιών και η παροχή εγγυήσεων υπέρ των εταιριών στο κεφάλαιο των οποίων συμμετέχει». Από το 2004 έως και το 2009 η ανωτέρω εταιρία εξέδωσε, κατόπιν αποφάσεων Έκτακτων Γενικών Συνελεύσεων και σύμφωνα με αποφάσεις του Δ.Σ αυτής τα κατωτέρω ομολογιακά δάνεια: 1) με την από 31.3.2005 απόφαση του ΔΣ της εταιρίας αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 8.040.000 ευρώ, 2) με την από 30.6.2005 απόφαση αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 9.640.000 ευρώ, 3) με την από 30.11.2005 απόφαση η έκδοση ομολογιακού δανείου 10.040.000 ευρώ, 4) με την από 10.4.2006 απόφαση αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 5.680.000 ευρώ, 5) με την από 23.6.2006 απόφαση αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 10.600.000 ευρώ, 6) με την από 31.10.2006 απόφαση αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 3.480.000 ευρώ, 7) με την από 4.7.2007 απόφαση αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 640.000 ευρώ, 9) με την από 14.1.2008 απόφαση αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 3.550.000 ευρώ, 10) με την από 17.7.2008 απόφαση αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 1.800.000 και 11) με τις από 21.4.2009 και 28.8.2009 αποφάσεις αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιακού δανείου 3.700.000 ευρώ. Ο … και η δεύτερη και τρίτη των καθ’ ων χρησιμοποιώντας το κύρος και την επωνυμία των ασφαλιστικών εταιριών Ασπις Πρόνοια ΑΕΓΑ, Ασπις Πρόνοια ΑΕΑΖ και της Τράπεζας Ασπις Bank, στις οποίες ήταν μέτοχοι -εμφανώς ή αφανώς, μέλη του ΔΣ ή Γενικοί Διευθυντές, σε ενημερωτικές ημερίδες που οργάνωναν σε κεντρικά ξενοδοχεία των Αθηνών, στις οποίες συμμετείχαν οι καλύτεροι ασφαλιστές του Ομίλου, γεγονός που κατέθεσε η μάρτυς των αιτούντων, παρουσίαζαν τα ανωτέρω ομόλογα, είτε μέσω των ασφαλιστικών πρακτόρων είτε υπαλλήλων της ανωτέρω τράπεζας, ως υψηλής απόδοσης, εγγυημένα και με την υποστήριξη της τράπεζας Aspis Bank, εγκεκριμένα από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Πειθόμενοι στις ανωτέρω διαβεβαιώσεις οι αιτούντες, μεταξύ άλλων, αγόρασαν ομόλογα και συγκεκριμένα [...].

Οι αιτούντες υπέγραφαν αίτηση προεγγραφής, η οποία έφερε τυποποιημένο χαρακτήρα, δεν αναγραφόταν δε σε αυτή ότι πρόκειται για μη εξασφαλισμένη ομολογία, όπως αναγραφόταν στον τίτλο που παρέλαβαν αυτοί μετά την καταβολή των χρημάτων. Τα χρήματα που κατέβαλαν οι αιτούντες για την αγορά των ομολόγων στον υπ’ αριθμ. … λογαριασμό που η Aspis Capital AE τηρούσε στην τράπεζα Ασπις Bank μεταφέρονταν στη συνέχεια στον υπ’ αριθμ. … προσωπικό λογαριασμό που διατηρούσε ο … στην ίδια τράπεζα και έτσι το ταμείο της εταιρίας Aspis Capital AE παρέμενε μηδενικό. Οι διαβεβαιώσεις των δεύτερης και τρίτης των καθ’ ων, μέσω των ασφαλιστών και υπάλληλων της τράπεζας Ασπις Bank προς τους αιτούντες ήταν ψευδείς δεδομένου ότι τα ανωτέρω ομόλογα δεν ήταν εγγυημένα από την τράπεζα Ασπις Bank, η εταιρία Aspis Capital AE δεν είχε λάβει ποτέ άδεια από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για διάθεση κινητών αξιών με αποτέλεσμα μάλιστα στην 570η/29.11.2010 συνεδρίαση του ΔΣ αυτής να επιβληθεί πρόστιμο ύψους 200.000 ευρώ στην ανωτέρω εταιρία για έκδοση και διάθεση των ομολόγων με δημόσια προσφορά σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων χωρίς την έκδοση ενημερωτικού δελτίου παρά το γεγονός ότι αναγράφεται επί των ομολόγων ότι πρόκειται για ιδιωτική τοποθέτηση. Επίσης, η εταιρία Aspis Capital AE δεν είχε περιουσιακά στοιχεία και έκλεινε μονίμως τους ισολογισμούς της με αρνητικές θέσεις ενώ πλέον αν και έχει εισπράξει από τους επενδυτές το σύνολο των χρημάτων που αντιστοιχούσαν στα ομολογιακά δάνεια δεν είναι σε θέση να εξοφλήσει αυτούς με αποτέλεσμα να τους προκαλεί ζημία. Έχουν, επομένως, οι αιτούντες αξίωση από αδικοπραξία σε βάρος των δεύτερης και τρίτης των καθ’ ων. Περαιτέρω, πιθανολογήθηκε ότι η τέταρτη και πέμπτη των καθ’ ων, στις οποίες διοικητικά συμβούλια είναι εκτός από τον … και η δεύτερη και τρίτη των καθ’ ων στις οποίες ανήκουν και οι μετοχές, είναι εταιρίες οι οποίες δεν παρουσιάζουν εμπορική δραστηριότητα, έχουν όμως στην κυριότητά τους δύο ακίνητα ιδιαίτερα μεγάλης αξίας και συγκεκριμένα [...]. Με δεδομένο, όπως αναφέρεται ανωτέρω, ότι οι αιτούντες έχουν απαιτήσεις από αδικοπραξία σε βάρος των … και δεύτερης και τρίτης των καθ’ ων, η διατήρηση εκ μέρους των τελευταίων των ανωτέρω εταιριών οι οποίες δεν έχουν, όπως προαναφέρθηκε, ουδεμία εμπορική δραστηριότητα συνιστά κατάχρηση του θεσμού της εταιρίας διότι οι εν λόγω εταιρίες χρησιμοποιούνται από τον …, την δεύτερη και τρίτη των καθ’ ων για να αποφύγουν την εκπλήρωση των υποχρεώσεων τους, δεδομένου ότι οι δανειστές τους, λαμβανομένης υπόψη της αυτοτέλειας των νομικών προσώπων, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από την περιουσία των εν λόγω εταιριών, είναι δε σφόδρα πιθανό ότι η περιουσία των δεύτερης και τρίτης των καθ’ ων δεν επαρκεί για την ικανοποίηση τους. Επιβάλλεται επομένως, σύμφωνα και με όσα αναφέρονται στην αρχή της παρούσας, η άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου της τέταρτης και πέμπτης των καθ’ ων. Περαιτέρω, τα ακίνητα επί των οποίων ζητούν οι αιτούντες να εγγράψουν προσημείωση υποθήκης είναι τα ακόλουθα [...].

Τέλος πιθανολογείται ότι η περιουσιακή κατάσταση των καθ’ ων είναι επισφαλής και δημιουργείται κίνδυνος για την ικανοποίηση των αξιώσεων των αιτούντων. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή η αίτηση ως ουσιαστικά βάσιμη, όπως ειδικότερα ορίζεται στο διατακτικό της παρούσας. Δικαστικά έξοδα δεν επιδικάζονται λόγω του αντικειμένου της αίτησης (αρ. 178 παρ. 3 Κωδ. Δικηγόρων) ενώ η δικαστική δαπάνη του πρώτου των καθ’ ων πρέπει να επιβληθεί σε βάρος των αιτούντων. (Δέχεται την έφεση.)

Πηγή: ΔΕΕ 10/2012, 940

Δικηγορικό Γραφείο «Δημήτριος Χ. Καραγιάννης», Θεσσαλονίκη - Αθήνα