Αποκλεισμός ευθύνης του ασφαλιστή για κάλυψη ζημιών από την κυκλοφορία αυτοκινήτου που οδηγείται από οδηγό στερούμενο της υπό του νόμου προβλεπομένης αδείας ικανότητας οδήγησης (Εφετείο Αθηνών, αριθμός απόφασης 7217/2008)
Περίληψη: Αποκλεισμός ευθύνης του ασφαλιστή για κάλυψη ζημιών από την κυκλοφορία αυτοκινήτου που οδηγείται από οδηγό στερούμενο της υπό του νόμου προβλεπομένης αδείας ικανότητας οδήγησης. Υποχρέωση ασφαλιστή προς αποζημίωση του ζημιωθέντος τρίτου, παρά την συνομολόγηση όρου αποκλεισμού της ευθύνης του και δικαίωμα αναγωγής του ασφαλιστή κατά του ασφαλισμένου για την αποκατάσταση της ζημίας του. Έγκυρη ένταξη του όρου στη σύμβαση ασφάλισης είτε με την ενσωμάτωση του σε αυτή, είτε με παραπομπή της σύμβασης στους όρους της Κ4/585/1978 Υπουργικής Απόφασης, επαρκεί δε απλή παραπομπή στον αριθμό του ΦΕΚ, χωρίς πρόσθετη αναφορά στον αριθμό της απόφασης. Ο κάτοχος διεθνούς άδειας ικανότητας οδηγού πριν από την απόκτηση της Ελληνικής άδειας δεν θεωρείται στερούμενος αδείας, ώστε να αποκλειστεί η ασφαλιστική κάλυψη. Ο απαλλακτικός όρος ερμηνευόμενος κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη (173, 200 ΑΚ) δεν τυγχάνει εφαρμογής, καθόσον με την συνομολόγηση του τα συμβαλλόμενα μέρη αποβλέπουν κυρίως στο γεγονός αν ο οδηγός είναι ικανός προς οδήγηση αυτοκινήτου συγκεκριμένης κατηγορίας και όχι αν η υπάρχουσα άδεια έχει εκδοθεί από αρμόδια Ελληνική αρχή. Απορρίπτει την έφεση.
[...] Από τη διάταξη του άρθρου 361 ΑΚ που ορίζει ότι για τη σύσταση ή αλλοίωση ενοχής με δικαιοπραξία απαιτείται σύμβαση, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 189,192 του ΕμπΝ και 11 παρ. 1 του ν. 489/1976, προκύπτει ότι μεταξύ του ασφαλιστή και ασφαλισμένου μπορεί εγκύρως να συμφωνηθεί ότι αποκλείεται η κάλυψη από τον ασφαλιστή των ζημιών που προκαλούνται από την κυκλοφορία του αυτοκινήτου, όταν η ζημία προξενείται κατά το χρόνο που το ασφαλισμένο όχημα οδηγείται υπό οδηγού, ο οποίος στερείται της υπό του νόμου και για την κατηγορία του οχήματος που οδηγεί προβλεπομένης άδειας ικανότητας οδήγησης. Η συνομολόγηση του όρου αυτού η οποία δεν απαλλάσσει μεν τον ασφαλιστή από την υποχρέωση να αποζημιώσει το ζημιωθέντα τρίτο, παρέχει όμως σε αυτόν το δικαίωμα να εναγάγει τον ασφαλισμένο και να ζητήσει από αυτόν ό,τι κατέβαλε στον ζημιωθέντα τρίτο για την αποκατάσταση της ζημίας του, μπορεί να γίνει, είτε με την ενσωμάτωση του ενλόγω όρου στη σύμβαση ασφαλίσεως είτε με την παραπομπή της σύμβασης ασφάλισης στους όρους της υπ` αριθμόν Κ-4/585/5.4.1978 απόφασης του Υπουργού Εμπορίου, που δημοσιεύτηκε στο υπ` αριθμόν 795/8.4.1978 ΦΕΚ ΤΑΕ και ΕΠΕ, στο άρθρο 25 περ. 6, της οποίας ορίζεται ότι «αποκλείονται της ασφαλίσεως ζημίαι προξενούμεναι υπό οδηγού, ο οποίος στερείται την υπό του νόμου και για την κατηγορία του αυτοκινήτου οχήματος που οδηγεί προβλεπόμενη άδεια ικανότητας». Επαρκώς δε παραπομπή είναι και η παραπομπή μόνο στον αριθμό του ΦΕΚ, χωρίς πρόσθετη αναφορά και του αριθμ. της AYE, αφού μέσω της αναφοράς αυτής είναι δυνατή και η γνώση του περιεχομένου της Κ-4/5851978 AYE (βλέπε ΑΠ 1012/2001 αδημ. και ΑΠ 751/2000 ΕλλΔνη 42.95).
Από τις καταθέσεις των μαρτύρων απόδειξης και ανταπόδειξης που εξετάστηκαν νομότυπα στο ακροατήριο του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και περιέχονται στα πρακτικά που έχουν τον ίδιο αριθμό με την εκκαλούμενη απόφαση από όλα τα προσκομισθέντα στην πρωτοβάθμια δίκη έγγραφα και έχουν αναπροσκομιστεί με επίκληση, είτε ως αυτοτελή αποδεικτικά μέσα, είτε για την συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων πλήρως αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Στις 4.1.2006 και περί ώρα 09.30 π.μ, ο ενάγων Κ.Κ. οδηγώντας την υπ` αριθμ. κυκλοφορίας δίκυκλη μοτοσικλέτα του, εκινείτο επί της Λεωοφόρου Κηφισού με κατεύθυνση από Λαμία προς Πειραιά, στη μεσαία λωρίδα κυκλοφορίας από τις τρεις που διαθέτει η λεωφόρος. Κατά τον ίδιο χρόνο, ο πρώτος εναγόμενος M.S. οδηγώντας το υπ` αριθμ. κυκλοφορίας ΙΧΕ αυτοκίνητο του, το οποίο ήταν ασφαλισμένο για τις προς τρίτου υλικές ζημίες και σωματικές βλάβες στην εναγομένη ασφαλιστική εταιρία με την επωνυμία «......», εκινείτο επί της ίδιας λεωφόρου και με την ίδια κατεύθυνση στην αριστερή λωρίδα κυκλοφορίας. Στο ύψος δε της γέφυρας Πειραιώς ο πρώτος εναγόμενος M.S. με ανεπιτηδειότητα περί την οδήγηση και χωρίς να καταβαλει την προσοχή και επιμέλεια του μεσαίου συνετού οδηγού, επιχείρησε να αλλάξει λωρίδα κυκλοφορίας και να κινηθεί στη μεσαία, χωρίς να ελέγξει επαρκώς και χωρίς να αντιληφθεί την κανονική κίνηση του ενάγοντος Κ.Κ. και έτσι με την είσοδο του στη μεσαία λωρίδα κυκλοφορίας απέκοψε την κίνηση του ενάγοντος και τα δύο οχήματα συγκρούστηκαν με αποτέλεσμα φθορές και βλάβες στη δίκυκλη μοτοσικλέτα και τον ελαφρό τραυματισμό του ενάγοντος. Η σύγκρουση δε αυτή οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του πρώτου εναγομένου ήτοι του M.S. οδηγού του ιδιοκτήτη του υπ` αριθμ... αυτοκινήτου, όπως κρίθηκε με την εκκαλούμενη απόφαση, της οποίας η κρίση και οι παραδοχές, ως προς το κεφάλαιο της υπαιτιότητας, δεν πλήττονται με λόγο εφέσεως. Περαιτέρω αποδείχθηκε ότι ο εναγόμενος - εφεσίβλητος, κατά τον χρόνο του ατυχήματος είχε ασφαλίσει στην εκκαλούσα - ενάγουσα την αστική ευθύνη καθώς και την ευθύνη του οδηγού για ζημίες από τη λειτουργία του ως άνω αυτοκινήτου δυνάμει του υπ` αριθμ. ...... ασφαλιστηρίου συμβολαίου. Σύμφωνα με το άρθρο 1 των γενικών ρυθμίσεων του ως άνω ασφαλιστηρίου συμβολαίου, αυτό διέπεται από τις διατάξεις του ν. 489/1976 της ΥΑ Κ-4/585/1978 ΦΕΚ 795, η οποία εκδόθηκε με εξουσιοδότηση της παρ. 7 του άρθρου 6 του ν. 589/1976 και του ν. 2496/1997, όπως ισχύουν και καταρτίστηκε και ισχύει με βάσει την πρόταση ασφάλισης που έχει υποβάλει στην εταιρία ο λήπτης της ασφάλισης. Εκτός από τους γενικούς και ειδικούς όρους που περιγράφονται στο ασφαλιστήριο, σημαντικοί όροι της ως άνω ασφάλισης είναι και α) οι ενιαίοι όροι συμβολαίων αυτοκινήτων που περιγράφονται στην απόφαση του Υπουργού Εμπορίου (ΦΕΚ 795/8.4.1978) και β) το τιμολόγιο ασφαλίστρων της εταιρίας που ισχύει. Σύμφωνα με το άρθρο 14 των γενικών ρυθμίσεων του ως άνω ασφαλιστηρίου συμβολαίου, με τον τίτλο «Γενικές και ειδικές εξαιρέσεις» και την περίπτωση 6 αυτού, ρητώς αναφέρεται ότι εξαιρούνται από την κάλυψη οι ζημίες που προήλθαν από οδηγό, ο οποίος δεν έχει την από το νόμο και για την κατηγορία του οχήματος που οδηγεί προβλεπόμενη άδεια οδήγησης. Οι ανωτέρω είναι οι όροι ασφάλισης αστικής ευθύνης αυτοκινήτων, οι οποίοι αναφέρονται και περιέχονται στην υπ` αριθμόν Κ-4/585/5/4/1978 απόφαση του Υπουργού Εμπορίου, αποτελούν περιεχόμενο και όρους της ασφαλιστικής σύμβασης της εκκαλούσας (παρεμπιπτόντως ενάγουσας) με τον εφεσίβλητο (παρεπτιπτόντως εναγόμενο) δυνάμει των άρθρων 1 και 14 των γενικών ρυθμίσεων του ασφαλιστηρίου συμβολαίου και έχουν τεθεί από τον ίδιο νόμο και όχι μονομερώς ή επιλεκτικά από τον ασφαλιστή και δεν αποτελούν αντικείμενο ελεύθερης διαπραγμάτευσης ασφαλιστή και ασφαλιζομένου. Ο ανωτέρω απαλλακτικός όρος, ερμηνευόμενος σύμφωνα με την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, κατά τις διατάξεις των άρθρων 173 και 200 ΑΚ, αποβλέπει σε οδηγό ικανό προς οδήγηση οχήματος και όχι σε τυχόν έλλειψη τυπικών προσόντων.
Στην προκειμένη περίπτωση ο εναγόμενος-εφεσίβλητος M.S. προσκομίζει και επικαλείται την υπ` αριθμ. ,../547 άδεια οδηγήσεως (International driving permit) που εξεδόθη στο Ιράκ στις 154.2000 με ισχύ μέχρι τις 14.4.2006 στην οποία αναγράφεται ότι έχει ισχύ μεταξύ άλλων κρατών και στην Ελλάδα και ισχυρίζεται ότι κατά τον χρόνο του ατυχήματος ήταν κάτοχος διεθνούς άδειας ικανότητας οδηγού, που όπως έχει αναφερθεί εκδόθηκε από την αρμόδια αρχή του κράτους του Ιράκ στις 15.4.2000 και ίσχυε μέχρι 14.4.2006 και ζητεί την απόρριψη της παρεμπίπτουσας αγωγής, καθόσον ο κάτοχος διεθνούς άδειας ικανότητας οδηγού πριν από την απόκτηση ελληνικής άδειας δεν θεωρείται στερούμενος άδειας κατά την έννοια του άρθρου 25 παρ. 6 της Κ4/585/1978 AYE ώστε να αποκλείεται η ασφαλιστική κάλυψη (ΕφΑΘ 4840/1989 ΕπιθΣυγΔ 1989.430). Σχετικά με τον ενλόγω ισχυρισμό του παρεμπιπτόντως εναγομένου, πρέπει να λεχθούν τα εξής: Με τις διατάξεις του άρθρου 94 παρ. 4 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ν. 2696/1999) προβλέπεται ότι α) απαγορεύεται η οδήγηση αυτοκινήτων ή μοτοσικλετών από πρόσωπα που δεν κατέχουν ισχύουσα ελληνική άδεια οδήγησης της κατάλληλης κατηγορίας ή υποκατηγορίας, β) δεν υπάγονται στην ανωτέρω απαγόρευση (μεταξύ άλλων) οι κάτοχοι ισχύοντος διεθνούς πιστοποιητικού πορείας (διεθνούς άδειας), το οποίο έχει εκδοθεί από οποιοδήποτε κράτος εκτός της Ελλάδας και δεν έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην Ελλάδα, οι κάτοχοι ισχύουσας άδειας οδηγήσεως, η οποία έχει εκδοθεί από κράτη εκτός της ΕΕ, με την οποία η Ελλάδα έχει συνάψει ειδική συμφωνία, η οποία έχει κυρωθεί με νόμο, καθώς και οι κάτοχοι ισχύουσας άδειας οδηγήσεως κατά τα οριζόμενα σε διεθνείς συμβάσεις ή συμφωνίες που έχουν κυρωθεί με νόμο και οι οποίοι δεν έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην Ελλάδα. Πρόβλημα ανακύπτει κατά πόσο καλύπτεται ή όχι από τη ρύθμιση του άρθρου 6β παρ. 1 εδ. α του ν. 1489/1976, όπως διαμορφώθηκε μετά το ν. 3557/2007, η περίπτωση ατυχήματος προκληθέντος από αυτοκίνητο οδηγούμενο από πρόσωπο που κατέχει μία από τις άδειες που αναφέρονται στις περιπτώσεις α, β και γ της παρ. 4 του άρθρου 94 ν. 2696/1999 (ΚΟΚ). Κατά την ορθή άποψη, η απάντηση πρέπει να είναι αρνητική, δηλαδή δεν συντρέχει περίπτωση οδηγού στερούμενου αδείας κυκλοφορίας οδηγού. Τούτο γιατί τα συμβαλλόμενα μέρη, διαλαμβάνοντα στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο το διαληφθέντα κρίσιμο όρο, αποβλέπουν κυρίως στο γεγονός αν ο οδηγός είναι ή όχι ικανός προς οδήγηση αυτοκινήτου της κατηγορίας του ασφαλισμένου και όχι στο αν η υπάρχουσα έχει εκδοθεί από αρμόδια ελληνική αρχή. Αρκεί ότι είναι ισχύουσα στο κράτος, αρμόδια υπηρεσία του οποίου την εξέδωσε. Τούτο ισχύει και για την περίπτωση που από την ελληνική νομοθεσία προβλέπεται διαδικασία αναγνώρισης αλλοδαπής άδειας η οποία ακόμη δεν έχει τηρηθεί κατά τον χρόνο του ατυχήματος. Ενισχυτικό της άποψης αυτής επιχείρημα αντλείται και από την ίδια τη ρύθμιση του άρθρου 94 παρ. 3 και 4 ν. 2696/1999 (ΚΟΚ) η οποία ενώ κατ` αρχήν απαγορεύει την οδήγηση αυτοκινήτου από τον μη εφοδιασμένο με ισχύουσα ελληνική άδεια, εντούτοις δεν υπάγει στην απαγόρευση αυτή τις περιπτώσεις α, β και γ της παρ. 4 του ν. 2696/1999 (ΚΟΚ) (βλέπε Αθανάσιο Κρητικό: Αποζημίωση από αυτοκινητικά ατυχήματα, έκδ. 2008, παρ. 28, εδ. 30-34, ΕφΠειραιώς 1253/1996, Επιθ.ΣυγκΔ 1997.96, ΕφΑΘ 10428/1996 (αδημοσίευτη) και ΕφΑΘ 4630/2002, ΕλλΔνη 2003.992).
Επομένως πρέπει να θεωρηθεί, σύμφωνα με τα ανωτέρω, ότι ο παρεμπιπτόντως εναγόμενος οδηγούσε έχοντας την κατά νόμο άδεια οδηγήσεως οχήματος και δεν πρέπει να ενεργοποιηθεί ο απαλλακτικός όρος της ασφαλιστικής σύμβασης υπέρ της παρεμπιπτόντως ενάγουσας - εκκαλούσας ασφαλιστικής εταιρίας και πρέπει να απορριφθεί ως κατ ουσίαν αβάσιμος ο μοναδικός λόγος της εφέσεως με τον οποίο υποστηρίζονται τα αντίθετα. Το Πρωτοβάθμιο δικαστήριο, το οποίο με την εκκαλούμενη απόφαση δέχθηκε τα ίδια ορθά το νόμο εφήρμοσε και τις αποδείξεις εκτίμησε και δεν έσφαλε, συμπληρωμένης της περιεχόμενης σ` αυτήν αιτιολογίας, από τα διαλαμβανόμενα στην παρούσα. Τα αντίθετα δε υποστηριζόμενα από την εκκαλούσα με τους σχετικούς και αλληλοσυμπληρούμενους λόγους της ένδικης εφέσεως είναι απορριπτέα ως αβάσιμα. Κατ` ακολουθίαν των ανωτέρω και μη υπάρχοντος ετέρου λόγου προς έρευνα πρέπει να απορριφθεί η κρινόμενη έφεση ως κατ` ουσίαν αβάσιμη στο σύνολο της.