Για να προστατευτεί ένα βιομηχανικό σχέδιο ή υπόδειγμα απαραίτητη προϋπόθεση είναι να είναι νέο και να έχει ατομικό χαρακτήρα, διαφορετικά μπορεί να κηρυχθεί άκυρο με δικαστική απόφαση, η οποία έχει αναδρομική ισχύ (Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών, αριθμός απόφασης 5898/2013)

Περίληψη: Βιομηχανικό σχέδιο και υπόδειγμα. Προστασία σχεδίων και υποδειγμάτων. Μάρτυρες. Για να προστατευτεί ένα σχέδιο ή υπόδειγμα απαραίτητη προϋπόθεση είναι να είναι νέο και να έχει ατομικό χαρακτήρα (άρθρο 3 παρ. 2 Ν. 2417/1996 και άρθρο 12 παρ. 1,3 και 4 του π.δ. 259/1997), διαφορετικά το σχέδιο αυτό, μπορεί να κηρυχθεί άκυρο με δικαστική απόφαση η οποία έχει αναδρομική ισχύ (άρθρο 16 παρ. 1 περ. β΄ και 4 του π.δ. 259/1997). Μόνο το γεγονός ότι ένα σχέδιο -που στην προκειμένη περίπτωση πρόκειται για καπάκι για κύπελλο ζεστού ροφήματος- αποτελεί βελτιωμένη εκδοχή παλαιότερων, τα οποία κυκλοφορούν ευρέως στην αγορά εδώ και χρόνια και χρησιμοποιούνται για να καλύψουν τον ίδιο σκοπό, ακόμη και αν το σχέδιο αυτό εμφανίζεται να έχει νέα χαρακτηριστικά και ειδικές διαστάσεις, δεν μπορεί να προσδώσει στο σχέδιο ατομικό χαρακτήρα. Δεν λαμβάνεται υπόψη κατάθεση μάρτυρα που έχει ασκήσει πρόσθετη παρέμβαση σε ετέρα δίκη περί προσβολής του υποδείγματος, ως έχοντος οικονομικό συμφέρον από την έκβαση της δίκης.

[...] I. Α. Με το ν. 2417/1996 κυρώθηκε και τέθηκε σε ισχύ στη Ελλάδα ο Διεθνής Διακανονισμός της Χάγης για τη διεθνή κατάθεση των βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων της 6-11-1925, όπως αναθεωρήθηκε στη Χάγη στις 28-11-1960 και με τη συμπληρωματική πράξη της Στοκχόλμης της 14-7-1967, όπως τροποποιήθηκε στη Στοκχόλμη στις 28-9-1979. Κατ' εξουσιοδότηση του άρθρου 4 του ως άνω νόμου εκδόθηκε το π.δ. 259/1997, το οποίο περιέχει εκτός των άλλων και διατάξεις για τον εθνικό τίτλο προστασίας, και τροποποιήθηκε με το π.δ. 161/2002 περί προσαρμογής της Ελληνικής νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 98Π1/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Οκτωβρίου 1998 για τη νομική προστασία σχεδίων και υποδειγμάτων (βλ. αντί άλλων για το Διακανονισμό Β. Αντωνόπουλο, Βιομηχανική Ιδιοκτησία. Β' έκδοση, παρ. 1057 επ.). Σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 1 α του ν. 2417/1996 και το άρθρο 2 § Ια του π.δ. 259/1997 ως σχέδιο ή υπόδειγμα «εννοείται η εξωτερικά ορατή εικόνα του συνόλου ή μέρους ενός προϊόντος, η οποία προκύπτει από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει, ιδίως, η γραμμή, το περίγραμμα, το χρώμα, το σχήμα, η μορφή και/ή τα υλικά του ίδιου του προϊόντος και/ή της διακόσμησης που φέρει». Σύμφωνα, όμως. με τη διάταξη του άρθρου 3 § 2 του νόμου 2417/1996 (και αντίστοιχα 12 §§ 1, 3 και 4 του π.δ. 259/1997), ένα σχέδιο ή υπόδειγμα προστατεύεται εφόσον είναι νέο και έχει ατομικό χαρακτήρα. Ένα σχέδιο ή υπόδειγμα θεωρείται νέο εάν μέχρι το χρόνο της κατάθεσης της αίτησης για καταχώριση ή εφόσον διεκδικείται προτεραιότητα μέχρι την ημερομηνία προτεραιότητας δεν έχει διατεθεί στο κοινό κανένα πανομοιότυπο σχέδιο ή υπόδειγμα (ΕφΠειρ 220/2004 ΕλλΔνη 2006.1453). Πανομοιότυπα θεωρούνται τα σχέδια ή υποδείγματα των οποίων τα χαρακτηριστικά διαφέρουν μόνο ως προς τις επουσιώδεις λεπτομέρειες (12 § 3 π.δ. 259/1997) και ένα σχέδιο ή υπόδειγμα έχει ατομικό χαρακτήρα αν η όλη εντύπωση, που προκαλεί στον ενημερωμένο χρήστη διαφέρει από εκείνη που προκαλείται στον ίδιο χρήστη από οποιοδήποτε άλλο σχέδιο ή υπόδειγμα, το οποίο έχει καταστεί προσιτό στο κοινό πριν από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης για καταχώρηση ή εφόσον διεκδικείται προτεραιότητα, πριν από την ημερομηνία της προτεραιότητας (12 § 4 π.δ. 259/1997). Στην περίπτωση που το καταχωρημένο σχέδιο ή υπόδειγμα δεν είναι νέο και δεν έχει ατομικό χαρακτήρα μπορεί να κηρυχθεί άκυρο με δικαστική απόφαση η οποία έχει αναδρομική ισχύ (άρθρο 16 §§ 1 περ. β', 4 π.δ. 259/1997). Άλλωστε, για όποιο θέμα σχετικό με την κήρυξη της ακυρότητας αυτής δεν προβλέπει, ρητά το ως άνω π.δ., εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις του άρθρου 15 §§ 2, 3 του ν. 1733/1987 (βλ. ΕφΠειρ 484/2008 ΔΕΕ 2009. 322 και Β. Αντωνόπουλο, Βιομηχανική Ιδιοκτησία, Β' εκδ., παρ. 1064).

II. Η ενάγουσα ιστορεί στην υπό κρίση αγωγή της ότι έχει ως αντικείμενο την παραγωγή και εμπορία πλαστικών ειδών, μεταξύ των οποίων και πώματα κυπέλλων, και ότι η πρώτη εναγόμενη, η οποία δραστηριοποιείται στον ίδιο τομέα, είναι δικαιούχος του υπ' αρ. .../14-12-2009 πιστοποιητικού υποδείγματος - σχεδίου που της χορηγήθηκε από τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας και αφορά το ειδικώς περιγραφόμενο στην αγωγή σχέδιο καπακιού για κύπελλο ζεστού ροφήματος, το οποίο είναι πανομοιότυπο με αυτά που η ενάγουσα και άλλες εταιρείες κατασκευάζουν και εμπορεύονται πολλά έτη πριν από την κατοχύρωση του υποδείγματος. Ζητεί για τους λόγους αυτούς να ακυρωθεί το ως άνω πιστοποιητικό υποδείγματος, και να καταδικαστεί η εναγόμενη να της καταβάλει τη δικαστική της δαπάνη. Με το περιεχόμενο αυτό και αιτήματα η αγωγή αυτή παραδεκτά κατατέθηκε και εισάγεται για να συζητηθεί ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, που είναι κατά τα άρθρα 18 § 1, 22 και 25 § 2 ΚΠολΔ καθ' ύλη και κατά τόπο αρμόδιο να τη δικάσει κατά την προκείμενη τακτική διαδικασία (208 επ. ΚΠολΔ), είναι ορισμένη και νόμιμη, στηριζόμενη κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα στις διατάξεις των άρθρων 3, 4 του ν. 2417/1996, 2, 12, 13, 16 π.δ. 259/1997, 15 ν. 1733/1987, 176 ΚΠολΔ, και πρέπει να εξεταστεί και ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα.

III. Από την εκτίμηση των ενόρκων καταθέσεων των μαρτύρων των διαδίκων που εξετάστηκαν στο ακροατήριο, οι οποίες περιέχονται στα ταυτάριθμα με την παρούσα απόφαση πρακτικά της δημόσιας συνεδρίασης του Δικαστηρίου, εκ των οποίων η κατάθεση του μάρτυρα της ενάγουσας λαμβάνεται υπ' όψη μόνο συμπληρωματικά ως μη πληρούν τους όρους του νόμου αποδεικτικό μέσο, επειδή ο ίδιος ως μέτοχος μονοπρόσωπης ανώνυμης εταιρείας που εμπορεύεται προϊόντα πανομοιότυπα με αυτά που περιγράφονται στο φερόμενο προς ακύρωση υπόδειγμα (το ομολογεί με την παρέμβαση του σε δίκη περί προσβολής του υποδείγματος αυτού), έχει οικονομικό συμφέρον από την έκβαση της παρούσας δίκης, το οποίο είναι άμεσο, με την έννοια ότι η αποδοχή της υπό κρίση αγωγής έχει ως αναγκαία συνέπεια το οικονομικό όφελος της εταιρείας του, γενομένης κατά τούτο δεκτής της κατ' άρθρα 400 § 3 και 403 § 2 ΚΠολΔ ένσταση εξαίρεσης του (για το ότι μπορεί η κατάθεση του εξαιρετέου μάρτυρα να ληφθεί υπ' όψη συμπληρωματικά ως μη πληρούν τους όρους του νόμου αποδεικτικό μέσο κατ' άρθρο 270 § 2 ΚΠολΔ, βλ. ΑΠ 1442/2008 και 887/1990 σε Τ.Ν.Π. ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΕφΑιγαίου 148/2012 σε Τ.Ν.Π. ΝΟΜΟΣ, Μ. και Α. Μαργαρίτη, Ερμηνεία ΚΠολΔ, άρθρο 400, αρ. 7), και από την εκτίμηση όλων των εγγράφων και φωτογραφιών που νόμιμα προσκομίζουν και επικαλούνται οι διάδικοι, συμπεριλαμβανομένων των υπ' αρ. 1580 και 1581, από 26-5-2011 ενόρκων βεβαιώσεων των μαρτύρων της ενάγουσας αντίστοιχα, ενώπιον της Συμβολαιογράφου Αθηνών ..., οι οποίες δόθηκαν για να χρησιμοποιηθούν σε δίκη ασφαλιστικών μέτρων σχετική με την παρούσα δίκη και λαμβάνονται υπ' όψη ως δικαστικά τεκμήρια, των υπ' αρ. 117 και 118, από 26-5-2011 ενόρκων βεβαιώσεων των μαρτύρων των εναγομένων ... και ... αντίστοιχα, ενώπιον του Ειρηνοδίκη Ελευσίνας, που και αυτές δόθηκαν για να χρησιμοποιηθεί στην ίδια δίκη ασφαλιστικών μέτρων και λαμβάνονται ομοίως υπ' όψη ως δικαστικά τεκμήρια, και της υπ' αρ. 4080/16-1-2013 ένορκης βεβαίωσης της μάρτυρος των εναγομένων ..., ενώπιον της Συμβολαιογράφου Αθηνών ..., η οποία δόθηκε μετά από νόμιμη και εμπρόθεσμη κλήτευση της ενάγουσας (βλ. την υπ' αρ. 4253Β/11-1-2013 έκθεση επίδοσης της Δικαστικής Επιμελήτριας του Πρωτοδικείου Αθηνών ..., σε συνδυασμό με τη συνημμένη σε αυτή εξώδικη γνωστοποίηση - κλήση), αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: η πρώτη εναγόμενη εταιρεία είναι δικαιούχος του υπ' αρ. ... πιστοποιητικού καταχώρησης σχεδίου ή υποδείγματος που της παραχώρησε ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, στο οποίο περιγράφεται σχέδιο για καπάκι τύπου «πιπίλα» σε διαμέτρους 80 και 90 χιλιοστών και λευκό ή μαύρο χρώμα, με δημιουργό τον δεύτερο εναγόμενο. Όπως αποδεικνύεται δε από το περιεχόμενο σχεδιάγραμμα, το καπάκι αυτό έχει ύψος περί τα 22 χιλιοστά στην εμπρόσθια πλευρά και μικρότερο ύψος στην οπίσθια, στην εμπρόσθια πλευρά φέρει υπερυψωμένο πυργίσκο με απόληξη τραπεζίου σχήματος και οπή ελλειπτικού σχήματος στο κέντρο του τραπεζίου, βαθούλωμα στο κέντρο του πυργίσκου, μικροσκοπική οπή εξαερισμού στο οπίσθιο τμήμα του πυργίσκου και εσωτερικό κυκλικό χείλος 9 χιλιοστών στην κάτω πλευρά του καπακιού. Το σχέδιο, όμως, αυτό κατά την κρίση του Δικαστηρίου δεν είναι σαφές ώστε να μπορεί το περιγραφόμενο σε αυτό προϊόν συγκρινόμενο με άλλα παρόμοια να χαρακτηριστεί ως νέο με βάση τα ειδικότερα χαρακτηριστικά του.

Συγκεκριμένα, οι εναγόμενοι ομολογούν ότι τέτοιου είδους καπάκια κυκλοφορούν στην αγορά ευρέως, χρησιμοποιούμενα για να σφραγίζονται κύπελλα ζεστών ροφημάτων που πωλούνται λιανικώς για κατανάλωση εκτός καταστήματος και να είναι δυνατή η κατανάλωση αυτή εν κινήσει χωρίς την αφαίρεση του πώματος, και ότι το περιγραφόμενο στο πιστοποιητικό αποτελεί βελτιωμένη εκδοχή παλαιότερων σχεδίων. Ισχυρίζονται δε ότι λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών και των διαστάσεων του αποκτά μοναδικότητα και ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα. Επικαλούνται δε τις ειδικές διαστάσεις του, για τις οποίες και η μάρτυρας τους ανέφερε ότι είναι αποτέλεσμα πολλών δοκιμών και μακρόχρονου σχεδιασμού, οι διαστάσεις αυτές, όμως, με εξαίρεση το ύψος του εμπρόσθιου πυργίσκου και του κυκλικού χείλους, δεν περιέχονται στα σχεδιαγράμματα που ενσωματώνονται στο ως άνω πιστοποιητικό. Αναφέρουν, περαιτέρω, ότι τα υπάρχοντα μέχρι τότε καπάκια παρουσίαζαν ελαττώματα, όπως λ.χ. κακή εφαρμογή στα δοχεία, δεν είχαν υπερυψωμένο πυργίσκο ή είχαν πυργίσκο διαφορετικού ύψους, δεν είχαν βαθοι')λωμα στη μέση ή είχαν διαφορετικού σχήματος και μεγέθους βαθούλωμα, ή είχαν άσχημα τοποθετημένη οπή. Πλην όμως, αφ' ενός τα ελαττώματα αυτά δεν είναι απόλυτα, λ.χ. η κακή εφαρμογή στο κύπελλο εξαρτάται εξ ίσου από το σχέδιο και τις διαστάσεις του τελευταίου, οι οποίες ακόμα και αν είναι τυποποιημένες δεν μπορεί να είναι απολύτως όμοιες σε όλους τους κατασκευαστές, η δε καλή τοποθέτηση και ιδανικό μέγεθος των οπών, πυργίσκων κλπ. μπορούν να ισχύουν μόνο κατά ένα μέσο όρο φυσικών χαρακτηριστικών των ίδιων των χρηστών - καταναλωτών, και αφ' ετέρου τα ειδικά χαρακτηριστικά του σχεδίου αποτελούν καθ' ομολογία τους συμπλήρωμα αυτών που εμφανίζονταν σε άλλες κατασκευές. Η δε εμφάνιση των συγκεκριμένων επιλογών στο συγκεκριμένο σχέδιο δεν είναι δυνατό άνευ άλλου να προσδώσει στο σχέδιο ατομικό χαρακτήρα και να δημιουργήσει στον ενημερωμένο χρήστη εντύπωση διαφορετική από εκείνη που προκαλείται στον ίδιο χρήστη από οποιοδήποτε άλλο σχέδιο ή υπόδειγμα του ίδιου είδους. Προσκομίζονται δε από την ενάγουσα σχέδια και φωτογραφίες παρόμοιων προϊόντων τα οποία εμφανίζουν μακροσκοπικά τα ίδια χαρακτηριστικά, όπως φωτογραφίες του προϊόντος SOLO και του προϊόντος της Paper Cup Company που πωλούνται στην αλλοδαπή, η γνησιότητα των οποίων δεν αμφισβητείται από τους εναγόμενους, τα οποία (προϊόντα) είναι όμοια με το περιγραφόμενο στο πιστοποιητικό (η δε εναγόμενη δεν ισχυρίζεται ότι είναι απομιμήσεις). Αλλά ακόμα και αν γίνει δεκτό ότι ο ενημερωμένος χρήστης, λ.χ. ένας έμπειρος καταστηματάρχης - πωλητής ροφημάτων λιανικής θα μπορούσε να αναγνωρίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός σχεδίου τέτοιου είδους και να αποκομίσει μια διαφορετική εντύπωση, το γεγονός παραμένει ότι τα πλείστα αυτών των ειδικών επικληθέντων χαρακτηριστικών δεν απεικονίζονται στο συγκεκριμένο πιστοποιητικό με τρόπο ώστε να μπορεί να γίνει διάκριση από οποιοδήποτε άλλο παρόμοιο σχέδιο (λ.χ. ενώ γίνεται επίκληση βάθους 7 χιλιοστών για το βαθούλωμα, στο σχέδιο αυτό δεν προσδιορίζεται). Αλλωστε και οι ενόρκως βεβαιώσαντες μάρτυρες της ενάγουσας αναφέρουν αμφότεροι θετικά ότι το καπάκι που εμπορεύεται η πρώτη εναγόμενη είναι όμοιο με αυτό που εμπορευόταν σε χρόνο προγενέστερο της κτήσης του ενδίκου πιστοποιητικού, ήδη από το 2004, και δη ότι η πρώτη εναγόμενη είχε προμηθευτεί και η ίδια στο παρελθόν καπάκια από την ενάγουσα. Αντιθέτως οι ενόρκως βεβαιώσαντες μάρτυρες των εναγομένων αναφέρονται στα οικονομικά μεγέθη της εταιρείας, η δε μάρτυρας τους που κατέθεσε στο ακροατήριο, ανέφερε μεν ότι το ένδικο καπάκι σχεδιάστηκε από τον δεύτερο εναγόμενο το έτος 2005, πλην όμως δέχθηκε ότι υπήρχε παρόμοιο προϊόν της ενάγουσας τουλάχιστον από το έτος 2006, κατέθεσε όμως σαφώς ότι τα αλλοδαπά προϊόντα που της επεδείχθησαν (SOLO και Paper Cup Company), των οποίων την ομοιότητα με το ένδικο το Δικαστήριο διαπίστωσε, δεν είναι απομιμήσεις, και με τον τρόπο αυτό ομολόγησε εμμέσως ότι το σχέδιο αυτό κυκλοφορεί ευρέως (σημειωτέον ότι ακολούθως δήλωσε ότι ενδεχομένως να πρόκειται για προϊόντα της πρώτης εναγομένης, ο ισχυρισμός όμως αυτός δεν μπορεί να γίνει δεκτός, αφού η ίδια δεν ήταν σίγουρη, δεν προσκομίζεται κανένα σχετικό στοιχείο και σαφώς εμφανίζονται ως προϊόντα τρίτων χωρίς να δημιουργείται εύλογη αμφιβολία για τον κατασκευαστή). Αποδεικνύεται συνεπώς ότι πράγματι το ένδικο υπόδειγμα δεν είναι νέο, και συνεπώς είναι σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη μείζονα πρόταση της παρούσας άκυρο. Κατ' ακολουθία, πρέπει η αγωγή να γίνει δεκτή, να κηρυχθεί η ακυρότητα του ενδίκου υποδείγματος, και να καταδικαστούν κατ' άρθρο 176 ΚΠολΔ οι εναγόμενοι, λόγω της ήττας τους, να καταβάλουν στην ενάγουσα τη δικαστική της δαπάνη κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο διατακτικό.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ: ΔΙΚΑΖΕΙ κατ' αντιμωλία των διαδίκων. ΔΕΧΕΤΑΙ την αγωγή. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι το υπ' αρ. ... πιστοποιητικό καταχώρησης σχεδίου ή υποδείγματος που παραχώρησε ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, στην πρώτη εναγόμενη, με τίτλο «Καπάκι τύπου "Πιπίλα"», στο οποίο περιγράφεται σχέδιο για καπάκι τύπου «πιπίλα» σε διαμέτρους 80 και 90 χιλιοστών και λευκό ή μαύρο χρώμα, είναι άκυρο. ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ τους εναγόμενους να καταβάλουν στην ως δικαστική της δαπάνη το ποσό των εξακοσίων (600,00) ευρώ.

Καραγιάννης και Συνεργάτες, Δικηγορικό Γραφείο, Θεσσαλονίκη - Αθήνα

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα