Γενικοί Όροι Συναλλαγών - Τράπεζες και Προστασία Καταναλωτή (Άρειος Πάγος - Αριθμός απόφασης: 1196/2010)

Περίληψη: Προστασία καταναλωτών. Γενικοί όροι συναλλαγών. Πότε θεωρούνται καταχρηστικοί και συνεπώς άκυροι. Τράπεζες. Χορήγηση στεγαστικού δανείου, το οποίο δίνεται τμηματικά αναλόγως της προόδου των εργασιών. Ορος ότι υπολογίζεται τόκος εφ΄ όλου του ποσού και αυτού που δεν χορηγήθηκε ακόμη. Αναιρείται η προσβαλλόμενη απόφαση, γιατί θεώρησε νόμιμο το συγκεκριμένο όρο. (Αναιρεί την υπ΄ αριθμ. 757/2008 ΠΠρΑθ).

[...] Κατά το άρθρο 2 § 6 του Ν. 2251/1994 Προστασία των Καταναλωτών, όπως διαμορφώθηκε με τον Ν. 2741/1999: "Γενικοί όροι συναλλαγών, που έχουν ως αποτέλεσμα τη διατάραξη της ισορροπίας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, των συμβαλλομένων σε βάρος του καταναλωτή, απαγορεύονται και είναι άκυροι. Ο καταχρηστικός χαρακτήρας γενικού όρου, ενσωματωμένου σε σύμβαση, κρίνεται, αφού ληφθούν υπόψη η φύση των αγαθών ή υπηρεσιών που αφορά τη σύμβαση, ο σκοπός της, το σύνολο των ειδικών συνθηκών κατά τη σύναψή της και όλες οι υπόλοιπες ρήτρες της σύμβασης ή άλλης σύμβασης από την οποία αυτή εξαρτάται". Κατά το άρθρο 2 παρ. 7 περ. β, κζ και λ του ίδιου νόμου: "Σε κάθε περίπτωση, καταχρηστικοί είναι ιδίως οι όροι που... (β) περιορίζουν τις ανειλημμένες συμβατικές υποχρεώσεις και ευθύνες των προμηθευτών... (κζ) αναστρέφουν το βάρος της απόδειξης σε βάρος του καταναλωτή ή περιορίζουν υπέρμετρα τα αποδεικτικά μέσα... (λ) επιβάλλουν στον καταναλωτή, σε περίπτωση μη εκπλήρωσης της παροχής του, υπέρμετρη οικονομική επιβάρυνση". Περίπτωση καταχρηστικότητας, και, επομένως, ακυρότητας γενικού όρου, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων σε συνδυασμό προς εκείνη του άρθρου 281 ΑΚ, αποτελεί - στο πλαίσιο δανειστικής σύμβασης μεταξύ προμηθευτού και καταναλωτού - η πρόβλεψη ότι ο μεν προμηθευτής (δανειστής) καταβάλλει το συμφωνημένο ποσό του δανείου (όχι αμέσως ολόκληρο αλλά) τμηματικά και ανάλογα με τη συνδρομή ορισμένων προϋποθέσεων (όπως είναι τα κατασκευαστικά στάδια του οικοδομήματος στην περίπτωση του στεγαστικού δανείου), ο δε καταναλωτής (δανειολήπτης) υποχρεούται να πληρώνει τόκο για το σύνολο του συμφωνημένου δανείσματος (και) για χρονικό διάστημα κατά το οποίο αυτό ή μέρος αυτού δεν του έχει καταβληθεί. Δεν μεταβάλλεται δε ο καταχρηστικός χαρακτήρας του σχετικού "γενικού όρου" στην περίπτωση που ο προμηθευτής (δανείστρια τράπεζα) πιστώνει λογιστικώς, έναν ατομικό λογαριασμό που διατηρεί σ`αυτόν ο δανειολήπτης, ορίζεται όμως παράλληλα ότι ο τελευταίος: το μεν κεφάλαιο του δανείου δικαιούται να το αναλαμβάνει εκείθεν τμηματικά και ανάλογα με την πορεία του χρηματοδοτούμενου έργου, τον δε τόκο χορηγήσεως (ή τη διαφορά μεταξύ αυτού και εκείνου της καταθέσεως) οφείλει αρχήθεν για το σύνολο του συμφωνηθέντος δανείου. Στην προκειμένη περίπτωση, το Πολυμελές Πρωτοδικείο δέχθηκε με την προσβαλλόμενη απόφασή του τα ακόλουθα: "Την 20-11-2000 στον ..., συνήφθη ανάμεσα στους διαδίκους ιδιωτική σύμβαση τοκοχρεωλυτικού δανείου ύψους 103.175 ευρώ, προκειμένου οι ενάγοντες να προβούν στην ανέγερση οικοδομής... Με το άρθρο 4 της σύμβασης... συμφωνήθηκε η καταβολή των χρημάτων του δανείου στον οφειλέτη ... σταδιακά ή εφάπαξ, ανάλογα με το σκοπό του δανείου και ότι "σε περίπτωση τμηματικής και ανάλογα με την πρόοδο των εργασιών καταβολής", όπως στην παρούσα περίπτωση ανέγερσης οικίας, "ο οφειλέτης υποχρεούται κατά τη λήψη του δανείου να καταθέσει το μη αναληφθέν ποσό αυτού στη δανείστρια τράπεζα σε δεσμευμένη και ανεκχώρητη κατάθεση στο όνομά του εντόκως...". Με το άρθρο 14 της προαναφερόμενης σύμβασης, όπως αυτό τροποποιήθηκε με την από 7/2/2001 ιδιωτική σύμβαση τροποποιητική της προαναφερόμενης ιδιωτικής σύμβασης δανείου, συμφωνήθηκε ότι ο "οφειλέτης υποχρεούται να καταβάλει στη δανείστρια την 10/3/2001 τον απλό τόκο του δανείου με το επιτόκιο του επόμενου άρθρου από την ημέρα λήψεως του δανείου μέχρι την ημέρα έναρξης εκτοκισμού της πρώτης τοκοχρεωλυτικής δόσης. Η πρώτη τοκοχρεωλυτική δόση θα καταβληθεί την 10/4/2001...". Σε εκτέλεση της σύμβασης αυτής, η εναγομένη χορήγησε στους ενάγοντες το συμφωνηθέν δάνειο, από το οποίο κατέθεσαν το ποσό των 102.106,77 ευρώ στον υπ` αριθμ. ... λογαριασμό τους τηρούμενο στο Κατάστημα της εναγομένης, το οποίο ποσό δικαιούνταν αυτοί να αναλαμβάνουν τμηματικώς ανάλογα με την πρόοδο των εργασιών του υπό ανέγερση ακινήτου τους. Εκτοτε, η εναγομένη, κάνοντας χρήση της εντολής είσπραξης που της είχαν δώσει οι ενάγοντες και σύμφωνα προς το τροποποιημένο άρθρο 14, άρχισε να εισπράττει, με αυτόματη χρέωση του με αριθμό ... λογαριασμού τους, την πρώτη δόση τόκου καθώς και τις τοκοχρεωλυτικές δόσεις του δανείου. Λόγω διενέξεων και δικαστικών αγώνων που ανέκυψαν με τους ιδιοκτήτες γειτονικών ακινήτων, οι ενάγοντες δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν στην ανέγερση της οικοδομής για την οποία λήφθηκε το δάνειο, με αποτέλεσμα να μη χρειαστεί αυτοί να αναλάβουν το εκταμιευθέν ως άνω δάνειο και να ζητήσουν την λύση της σύμβασης αυτής, η οποία εν τέλει έλαβε χώρα την 10/2/2003. Η εναγομένη όμως είχε πράγματι διαθέσει σ` αυτούς το ληφθέν ως άνω δάνειο, κατά τους όρους της μεταξύ τους συμβάσεως, δεσμεύοντας το αντίστοιχο κεφάλαιο, το οποίο οι ενάγοντες δεν ανέλαβαν για λόγους που ανάγονται αποκλειστικά στη δική τους σφαίρα επιρροής και σε καμία περίπτωση της εναγομένης. Συνεπώς, νόμιμα άρχισε ο εκτοκισμός του δανείου από τις 27/2/2001 ημέρα κατά την οποία χορηγήθηκε το δάνειο και νόμιμα η εναγομένη εισέπραξε, σύμφωνα με τους όρους της μεταξύ των διαδίκων σύμβασης, τους τόκους κεφαλαίου μέχρι τη λύση της προαναφερόμενης σύμβασης, η οποία έλαβε χώρα την 10/2/2003, όπως προαναφέρεται. Εξάλλου, το άρθρο 4 σε συνδυασμό προς το άρθρο 14 της σύμβασης περιέχουν όρους σαφείς και συναλλακτικά συνήθεις, ώστε να μην υπάρχει ανάγκη προσφυγής στον ερμηνευτικό κανόνα του άρθρου 2 παρ. 5 εδ. 2 του ν. 2251/1994, δεν διαταράσσουν την ισορροπία των συμβατικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, διότι η εναγομένη χορήγησε πράγματι το συμφωνηθέν δάνειο, συμφωνήθηκε η καταβολή μηνιαίων δόσεων αποπληρωμής και το επιτόκιο, ώστε να εντάσσονται στο πραγματικό του άρθρου 2 παρ. 6 του ν. 2251/1994, η δε αδυναμία των εναγόντων να αναλάβουν το δάνειο, δεν επηρεάζει την αναληφθείσα συμβατική υποχρέωσή τους για την καταβολή τόκου του δανείου αυτού. Κατ` ακολουθία των ανωτέρω αναφερομένων, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, το οποίο με την εκκαλουμένη απόφασή του έκρινε τα αυτά ως άνω και απέρριψε το αίτημα των εναγόντων να τους καταβάλει η εναγομένη το ποσό των 9.099,57 ευρώ που καταβλήθηκε από αυτούς στην εναγομένη ως τόκοι του ως άνω δανείου για το μέχρι την λήξη της συμβάσεως χρονικό διάστημα, ορθά εφάρμοσε το νόμο και εξετίμησε τις αποδείξεις και τα αντίθετα υποστηριζόμενα με τους σχετικούς λόγους εφέσεως, είναι απορριπτέα ως ουσιαστικά αβάσιμα". Κρίνοντας, όμως, έτσι το ουσιαστικό δικαστήριο υπέπεσε στην εκ του άρθρου 560 αριθμ. 1 ΚΠολΔ πλημμέλεια, ήτοι, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στην πρώτη (μείζονα) πρόταση αυτού του συλλογισμού, εφήρμοσε εσφαλμένα τη διάταξη του άρθρου 2 § 6 Ν. 2251/1994 (όχι πάντως και εκείνες της § 7 περ. β, κζ και λ), δεχθέν ότι οι αναιρεσείοντες δανειολήπτες όφειλαν στην αναιρεσίβλητη τράπεζα τόκο για το σύνολο του συμφωνηθέντος δανείου και για χρόνο που στην πραγματικότητα η σχετική συμφωνία δεν είχε υλοποιηθεί, αφού το κεφάλαιο του δανείου παρέμενε στην κατοχή της αναιρεσίβλητης, χωρίς οι αναιρεσείοντες να δικαιούνται να το αναλάβουν. Κατόπιν τούτων, πρέπει, κατ` αποδοχή του οικείου (μοναδικού) αναιρετικού λόγου, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο δικαστήριο, η σύνθεση του οποίου από άλλους δικαστές είναι δυνατή (άρθρο 580§3 ΚΠολΔ). ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Αναιρεί την 757/2008 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών. Παραπέμπει την υπόθεση προς περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές. Επιβάλλει στην αναιρεσίβλητο την δικαστική δαπάνη των αναιρεσειόντων, την οποία ορίζει σε τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ.

ΠΗΓΗ: NOMOS

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα