Συναλλαγματική - Αναγωγή ελλείψει αποδοχής και πληρωμής - Νόμος 5325/1932
Αναγωγή από τον κομιστή ελλείψει πληρωμής: Αρθρον 43. Ο κομιστής δύναται να ασκήση την αναγωγήν αυτού κατά των οπισθογράφων, του εκδότου, και των άλλων υποχρέων, κατά την λήξιν, εάν δεν έλαβε χώραν πληρωμή, και προ της λήξεως ακόμη, 1) εάν εγένετο ολική ή μερική άρνησις της αποδοχής, 2) εις τας περιπτώσεις πτωχεύσεως του πληρωτού, αποδέκτου ή μη, παύσεως των πληρωμών αυτού, και αν έτι αύτη δεν εβεβαιώθη δι` αποφάσεως ή κατασχέσεως της περιουσίας αυτού, αποβάσης ακάρπου, 3) εις τας περιπτώσεις πτωχεύσεως του εκδότου συναλλαγματικής μη αποδεξίμου.
Διαμαρτυρικό για μη πληρωμή ή μη αποδοχή: Αρθρον 44. Η άρνησις της αποδοχής ή της πληρωμής βεβαιούται δια δημοσίου εγγράφου (διαμαρτυρικού) επί μη αποδοχή ή επί μη πληρωμή. Το επί μη αποδοχή διαμαρτυρικόν γίνεται εντός των προθεσμιών των οριζομένων δια την εμφάνισιν προς αποδοχήν. Εάν κατά την υπό του άρθρου 24 εδ. α` προβλεπομένην περίπτωσιν η πρώτη εμφάνισις εγένετο την τελευταίαν ημέραν της προθεσμίας, το διαμαρτυρικόν δύναται να συνταχθή και την επομένην. Το επί μη πληρωμή διαμαρτυρικόν συναλλαγματικής πληρωτέας εις ρητήν ημέραν ή εις προθεσμίαν από της χρονολογίας ή από της όψεως γίνεται είτε κατά την ημέραν καθ` ην η συναλλαγματική είναι πληρωτέα, είτε κατά την μίαν των δύο εργασίμων ημερών, αίτινες έπονται της ημέρας καθ` ην η συναλλαγματική είναι πληρωτέα. Προκειμένου περί συναλλαγματικής πληρωτέας εν όψει, το διαμαρτυρικόν συντάσσεται κατά τους όρους του προηγουμένου εδαφίου, περί συντάξεως διαμαρτυρικού ελλείψει αποδοχής. Το επί μη αποδοχή διαμαρτυρικόν απαλλάσσει της προς πληρωμήν εμφανίσεως και του επί μη πληρωμή διαμαρτυρικού. Εν περιπτώσει παύσεως των πληρωμών του πληρωτού, αποδέκτου ή μη, ή εν περιπτώσει κατασχέσεως της περιουσίας αυτού, αποβάσης ακάρπου, ο κομιστής δύναται ν` ασκήση την αναγωγήν αυτού μόνον μετά την εμφάνισιν της συναλλαγματικής εις τον πληρωτήν προς πληρωμήν και μετά σύνταξιν διαμαρτυρικού. Εν περιπτώσει κεκηρυγμένης πτωχεύσεως του πληρωτού, αποδέκτου ή μη, ως και εν περιπτώσει κεκηρυγμένης πτωχεύσεως του εκδότου συναλλαγματικής μη αποδεξίμου, η απόφασις η κηρύσσουσα την πτώχευσιν αρκεί όπως ο κομιστής δύναται ν` ασκήση την αναγωγήν του.
Ειδοποίηση περί μη αποδοχής ή μη πληρωμής: Αρθρον 45. Ο κομιστής ειδοποιεί περί της μη αποδοχής ή περί της μη πληρωμής τον οπισθογράφον του και τον εκδότην, εντός των τεσσάρων εργασίμων ημερών των επομένων της ημέρας του διαμαρτυρικού ή της εμφανίσεως, εν περιπτώσει της ρήτρας "ανέξοδος επιστροφή". Εκαστος οπισθογράφος, εντός προθεσμίας δύο εργασίμων ημερών αι οποίαι έπονται της ημέρας καθ` ην έλαβε την ειδοποίησιν, γνωστοποιεί προς τον οπισθογράφον του την ειδοποίησιν την οποίαν έλαβε, σημειών τα ονόματα και τας διευθύνσεις των ενεργησάντων τας προηγουμένας ειδοποιήσεις, και ούτω καθ` εξής αναδρομικώς μέχρι του εκδότου. Αι ανωτέρω σημειούμεναι προθεσμίαι τρέχουσιν από της λήψεως της προηγουμένης ειδοποιήσεως. Οταν, συμφώνως τω προηγουμένω εδαφίω, δίδεται ειδοποίησις εις υπογραφέα της συναλλαγματικής, η αυτή ειδοποίησις δίδεται, εντός της αυτής προθεσμίας, προς τον τριτεγγυητήν αυτού. Εις περίπτωσιν κατά την οποίαν ο οπισθογράφος δεν εσημείωσε την διεύθυνσίν του ή εσημείωσεν αυτήν κατά τρόπον δυσανάγνωστον, αρκεί η ειδοποίησις προς τον προηγούμενον οπισθογράφον. Ο υπόχρεως εις ειδοποίησιν δύναται να πράξη τούτο υφ` οιονδήποτε τύπον, και δι` απλής επιστροφής της συναλλαγματικής. Οφείλει ν` αποδείξη ότι προέβη εις την ειδοποίησιν εντός της προθεσμίας. Η προθεσμία αύτη θεωρείται τηρηθείσα, εάν επιστολή περιέχουσα την ειδοποίησιν παρεδόθη εις το ταχυδρομείον εντός της ειρημένης προθεσμίας. Ο μη ειδοποιήσας εντός της ανωτέρω σημειουμένης προθεσμίας, δεν υπόκειται εις έκπτωσιν, ευθύνεται ενδεχομένως δια την προξενηθείσαν εκ της αμελείας του ζημίαν, της αποζημιώσεως μη δυναμένης να υπερβή το ποσόν της συναλλαγματικής.
Ρήτρα "ανέξοδος επιστροφή": Αρθρον 46. Ο εκδότης, ο οπισθογράφος, ή ο τριτεγγυητής δύναται δια της ρήτρας "ανέξοδος επιστροφή", "άνευ διαμαρτυρικού", ή πάσης άλλης ισοδυνάμου ρήτρας, αναγεγραμμένης επί της συναλλαγματικής και υπογεγραμμένης παρ` αυτού, να απαλλάξη τον κομιστήν της προς άσκησιν της αναγωγής αυτού συντάξεως διαμαρτυρικού επί μη αποδοχή ή επί μη πληρωμή. Η ρήτρα αύτη δεν απαλλάσει τον κομιστήν από της εμφανίσεως της συναλλαγματικής εντός των διαγραφομένων προθεσμιών ούτε από των ειδοποιήσεων. Η απόδειξις της μη τηρήσεως των προθεσμιών βαρύνει τον επικαλούμενον αυτήν κατά του κομιστού. Εάν η ρήτρα ανεγράφη υπό του εκδότου, παράγει τα αποτελέσματα αυτής έναντι πάντων των υπογραφέων, εάν ανεγράφη υπό οπισθογράφου ή τριτεγγυητού, παράγει τα αποτελέσματα αυτής μόνον έναντι αυτού τούτου. Εάν, παρά την υπό του εκδότου αναγραφείσαν ρήτραν, ο κομιστής προέβη εις σύνταξιν διαμαρτυρικού, τα έξοδα τούτου βαρύνουσιν αυτόν. Οταν η ρήτρα προέρχηται εξ οπισθογράφου ή τριτεγγυητού, τα έξοδα του διαμαρτυρικού, εάν συνετάγη τοιούτον, δύναται να εισπραχθώσιν παρά παντός υπογραφέως.
Αναγωγή από τον κομιστή. Υπόχρεοι.: Αρθρον 47. Πάντες οι εκδόσαντες, αποδεχθέντες, οπισθογραφήσαντες, ή τριτεγγυηθέντες συναλλαγματικήν ευθύνονται αλληλεγγύως προς τον κομιστήν. Ο κομιστής δικαιούται να εναγάγη πάντα τα πρόσωπα ταύτα, ατομικώς ή ομαδικώς, μη υποχρεούμενος να τηρήση την σειράν καθ` ην είναι ταύτα υπόχρεα. Το δικαίωμα ανήκει εις πάντα υπογραφέα συναλλαγματικής, ο οποίος επλήρωσεν αυτήν. Η εγερθείσα αγωγή καθ` ενός των υποχρέων δεν κωλύει την αγωγήν κατά των άλλων, καίτοι επομένων του αρχικώς εναχθέντος.
Απαιτήσεις κομιστή: Αρθρον 48. Ο κομιστής δύναται ν` απαιτήση παρά του καθ` ου ασκεί την αναγωγήν: 1) το ποσόν της μη αποδεκτής γενομένης ή μη πληρωθείσης συναλλαγματικής μετά των τυχόν συμφωνηθέντων τόκων, 2) τους τόκους προς 6% από της λήξεως, οίτινες όμως, προκειμένου περί συναλλαγματικής εκδιδομένης εν Ελλάδι και πληρωτέας εν Ελλάδι, υπολογίζονται κατά τον εν Ελλάδι ισχύοντα νόμιμον τόκον, 3) τα έξοδα του διαμαρτυρικού, τα των γενομένων ειδοποιήσεων, ως και τα άλλα έξοδα. Εάν η αναγωγή ασκήται προ της λήξεως, εκπίπτεται προεξόφλημα εκ του ποσού της συναλλαγματικής. Το προεξόφλημα τούτο υπολογίζεται συμφώνως προς την τιμήν της επισήμου προεξοφλήσεως (τραπεζικήν τιμήν), η οποία υφίστατο κατά τον χρόνον της αναγωγής εν τω τόπω της κατοικίας του κομιστού.
Απαιτήσεις του πληρώσαντος τη συναλλαγματική: Αρθρον 49. Ο πληρώσας την συναλλαγματικήν δύναται να απαιτήση παρά των προς αυτόν ευθυνομένων 1) ολόκληρον το υπ` αυτού πληρωθέν ποσόν, 2) τους τόκους του ειρημένου ποσού, υπολογιζομένους προς 6% από της ημέρας καθ` ην κατέβαλε το ποσόν τηρουμένης της ειδικής περιπτώσεως του αριθμού 2 του προηγουμένου άρθρου, 3) τα υπ` αυτού γενόμενα έξοδα.
Παράδοση της συναλλαγματικής κατά την πληρωμή: Αρθρον 50. Πας υπόχρεως, κατά του οποίου ασκείται αναγωγή ή όστις υπόκειται εις αναγωγήν, δύναται ν` απαιτήση κατά την πληρωμήν την προς αυτόν παράδοσιν της συναλλαγματικής, μετά του διαμαρτυρικού και εξωφλημένου λογαριασμού. Πας οπισθογράφος ο οποίος επλήρωσε την συναλλαγματικήν δύναται να διαγράψη την οπισθογράφησίν του, ως και τας των επομένων οπισθογράφων.
Αναγωγή μετά μερικής αποδοχής: Αρθρον 51. Επί ασκήσεως αναγωγής μετά μερικήν αποδοχήν, ο πληρώνων το ποσόν δι` ου η συναλλαγματική δεν εγένετο αποδεκτή, δύναται ν` απαιτήση όπως της πληρωμής ταύτης γίνη μνεία επί της συναλλαγματικής και τω δοθή περί αυτής εξόφλησις. Ο κομιστής υποχρεούται προσέτι να τω παραδώση ακριβές αντίγραφον της συναλλαγματικής, βεβαιούμενον παρ` αυτού, και το διαμαρτυρικόν, όπως καταστή δυνατή η άσκησις των περαιτέρω αναγωγών.
Επισυναλλαγματική: Αρθρον 52. Πας έχων το δικαίωμα να ασκήση αναγωγήν δύναται, εν ελλείψει εναντίου όρου, να πληρωθή δια νέας συναλλαγματικής (επισυναλλαγματική), εκδιδομένης εν όψει επί τινος των προς αυτόν ευθυνομένων και πληρωτέας εν τη κατοικία τούτου. Η επισυναλλαγματική περιέχει, εκτός των εν τοις άρθροις 48 και 49 σημειουμένων ποσών, τα μεσιτικά και τα τέλη χαρτοσήμου αυτής. Εάν η επισυναλλαγματική εκδίδηται υπό του κομιστού, το ποσόν αυτής ορίζεται συμφώνως προς την τρέχουσαν τιμήν συναλλαγματικής όψεως, εκδιδομένης εν τω τόπω όπου η αρχική συναλλαγματική ήτο πληρωτέα, επί του τόπου της κατοικίας του υπευθύνου. Εάν η επισυναλλαγματική εκδίδηται υπό οπισθογράφου, το ποσόν ορίζεται συμφώνως προς την τρέχουσαν τιμήν συναλλαγματικής εν όψει, εκδιδομένης εν τω τόπω όπου ο εκδότης της επισυναλλαγματικής έχει την κατοικίαν του, επί του τόπου της κατοικίας του υπευθύνου.
Εκπτωση κομιστή από τα δικαιώματά του: Αρθρον 53. Ο κομιστής εκπίπτει των δικαιωμάτων αυτού κατά των οπισθογράφων, κατά του εκδότου, και κατά των άλλων υποχρέων, εξαιρέσει του αποδέκτου, μετά την έκπνευσιν των προθεσμιών των τεταγμένων: Δια την εμφάνισιν της εν όψει ή μετά προθεσμίαν από της όψεως συναλλαγματικής, δια την σύνταξιν του διαμαρτυρικού επί μη αποδοχή ή επί μη πληρωμή, δια την εμφάνισιν προς πληρωμήν εν περιπτώσει της ρήτρας "ανέξοδος επιστροφή". Εν ελλείψει της προς αποδοχήν εμφανίσεως εντός της υπό του εκδότου καθορισθείσης προθεσμίας, ο κομιστής εκπίπτει των προς αναγωγήν δικαιωμάτων αυτού και λόγω μη πληρωμής, ως και λόγω μη αποδοχής, εκτός εάν συνάγηται εκ των όρων του καθορισμού της προθεσμίας ότι ο εκδότης εννόει ν` απαλλαγή μόνον της δι` αποδοχήν ευθύνης. Εάν ο καθορισμός προθεσμίας προς εμφάνισιν περιέχηται εν οπισθογραφήσει, μόνος ο οπισθογράφος δύναται να επικαλεσθή αυτόν.
Παράταση προθεσμιών: Αρθρον 54. Οταν η εμφάνισις της συναλλαγματικής ή η σύνταξις του διαμαρτυρικού εντός των τεταγμένων προθεσμιών εμποδίζηται λόγω ανυπερβλήτου κωλύματος (διάταξις νόμου οιουδήποτε Κράτους, ή άλλη περίπτωσις ανωτέρας βίας), αι προθεσμίαι αύται παρατείνονται. Ο κομιστής υποχρεούται να ειδοποιήση ανυπερθέτως περί της περιπτώσεως της ανωτέρας βίας τον οπισθογράφον του και να κάμη μνείαν της ειδοποιήσεως ταύτης, χρονολογουμένης και υπογεγραμμένης υπ` αυτού επί της συναλλαγματικής ή επί προσθέματος, κατά τα λοιπά εφαρμόζονται αι διατάξεις του άρθρου 45. Μετά την παύσιν της ανωτέρας βίας, ο κομιστής εμφανίζει ανυπερθέτως την συναλλαγματικήν προς αποδοχήν ή προς πληρωμήν και ενδεχομένως συντάσσει διαμαρτυρικόν. Εάν η ανωτέρα βία παρατείνηται πέραν των τριάκοντα ημερών από της λήξεως, η αναγωγή δύναται ν` ασκηθή, μη ούσης αναγκαίας εμφανίσεως μηδέ συντάξεως διαμαρτυρικού. Επί των εν όψει ή μετά προθεσμίαν από της όψεως συναλλαγματικών, η προθεσμία των τριάκοντα ημερών τρέχει από της χρονολογίας, καθ` ην ο κομιστής, και προ της εκπνεύσεως των προς εμφάνισιν προθεσμιών, ειδοποίησε τον οπισθογράφον του περί της ανωτέρας βίας, δια τας συναλλαγματικής μετά προθεσμίαν από της όψεως, η προθεσμία των τριάκοντα ημερών αυξάνεται κατά την προθεσμίαν όψεως, την εν τη συναλλαγματική σημειουμένην. Γεγονότα καθαρώς προσωπικά ως προς τον κομιστήν ή ως προς εκείνον εις ον ούτος ανέθηκε την εμφάνισιν της συναλλαγματικής ή την σύνταξιν του διαμαρτυρικού, ουδαμώς θεωρούνται ως αποτελούντα περίπτωσιν ανωτέραν βίας.
Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα