Επικίνδυνη σωματική βλάβη – Αιτιολογία (Άρειος Πάγος, αριθμός απόφασης 1098/2011)

Κατά τη διάταξη του άρθρου 308 παρ. 1α΄ ΠΚ, όποιος με πρόθεση προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών, κατά δε τη διάταξη του άρθρου 309 του ιδίου Κώδικα, αν η πράξη του άρθρου 308 τελέστηκε με τρόπο που μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο για τη ζωή του η βαριά σωματική βλάβη (άρθρο 310 παρ. 2) επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. Εν όψει της διαζευκτικής διατυπώσεως της δεύτερης από τις διατάξεις αυτές, είναι απαραίτητο, στην καταδικαστική, για επικίνδυνη σωματική βλάβη, απόφαση, να καθορίζεται ποια από τις ως άνω δύο διακινδυνεύσεις, δέχεται το δικαστήριο ότι συνέτρεξε στη συγκεκριμένη περίπτωση, δηλαδή διακινδύνευση για τη ζωή ή για βαριά σωματική βλάβη. Αυτό δεν στερείται εννόμων συνεπειών, διότι η παραδοχή της μιας ή της άλλης περιπτώσεως, αν και στις δύο περιπτώσεις η πράξη τιμωρείται με τα αυτά όρια ποινής, πρακτικώς οδηγεί σε διαφοροποίηση της ποινικής μεταχειρίσεως του δράστη, αφού στην πρώτη πλήττεται έννομο αγαθό υπέρτερο από τη σωματική υγεία και ακεραιότητα και η ποινή του θα καθορισθεί βάσει των κατ’ άρθρο 79 ΠΚ κριτηρίων. Απαιτούμενα στοιχεία για την αξιόποινη πράξη της επικίνδυνης σωματικής βλάβης είναι: α) σωματική βλάβη κατά την έννοια του άρθρου 308 του ΠΚ, β) η πράξη να τελέσθηκε κατά τρόπο που να μπορεί να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο της ζωής του ή βαριά σωματική βλάβη και γ) δόλος που περιλαμβάνει τη γνώση και θέληση προκλήσεως της σωματικής κακώσεως και των περιστάσεων από τις οποίες προκύπτει αντικειμενικά κίνδυνος της ζωής ή βαριά σωματική βλάβη. Αν υπάρχει ασάφεια αναφορικά με το είδος της διακινδυνεύσεως, τότε συντρέχει περίπτωση εκ πλαγίου παραβιάσεως της ανωτέρω διατάξεως του άρθρου 309 του ΠΚ και ιδρύεται ο από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε΄ ΚΠΔ λόγος αναιρέσεως, διότι ο Άρειος Πάγος αδυνατεί να ελέγξει ακυρωτικά την απόφαση, για το αν δηλαδή το δικαστήριο της ουσίας εφάρμοσε σωστά ή μη το νόμο με αποτέλεσμα η απόφαση να στερείται νομίμου βάσεως. Εξάλλου, η επιβαλλόμενη από τα άρθρα 93 παρ. 3 του Συντ . και 139 ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της καταδικαστικής αποφάσεως, η έλλειψη της οποίας ιδρύει λόγο αναιρέσεως της κατά το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ΄ ΚΠΔ περίπτωσης, υπάρχει όταν εκτίθενται σ’ αυτήν, με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα πραγματικά περιστατικά στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικοί συλλογισμοί με τους οποίους έγινε η υπαγωγή τους στις ουσιαστικές ποινικές διατάξεις που εφαρμόστηκαν. Για την ύπαρξη τέτοιας αιτιολογίας είναι παραδεκτή η αλληλοσυμπλήρωση σκεπτικού και διατακτικού της αποφάσεως, τα οποία αποτελούν ενιαίο σύνολο, τα δε αποδεικτικά μέσα αρκεί να αναφέρονται γενικώς κατά το είδος τους χωρίς να απαιτείται αναλυτική παράθεσή τους και μνεία του τι προκύπτει από το καθένα ούτε είναι απαραίτητη η αξιολογική συσχέτιση και σύγκριση μεταξύ τους. Περαιτέρω, κατά μεν τη διάταξη του άρθρου 46 παρ. 1 εδ. β΄ ΠΚ, με την ποινή του αυτουργού τιμωρείται όποιος με πρόθεση παρέσχε άμεση συνδρομή στο δράστη κατά τη διάρκεια της πράξεως και στην εκτέλεση της κυρίας πράξεως, κατά δε τη διάταξη του άρθρου 47 παρ. 1 του ίδιου Κώδικα όποιος, εκτός από την περίπτωση της παρ. 1 στοιχ. β΄ του προηγουμένου άρθρου, παρέσχε με πρόθεση σε άλλον οποιαδήποτε συνδρομή πριν από την τέλεση ή κατά την τέλεση της άδικης πράξεως που διέπραξε, τιμωρείται ως συνεργός με ποινή ελαττωμένη κατά το άρθρο 83 ΠΚ. Για τη στοιχειοθέτηση επομένως απλής συνέργειας απαιτείται οποιαδήποτε συνδρομή, υλική ή ψυχική, θετική ή αποθετική, που παρέχεται στον αυτουργό ορισμένης αξιοποίνου πράξεως πριν από την τέλεση αυτής ή κατά την τέλεσή της, εφόσον εκείνος που την παρέχει με θετική ή αρνητική μορφή ενεργεί από πρόθεση και ειδικότερα με τον οικείο δόλο που απαιτείται για τον αυτουργό αυτής. Η ψυχική συνέργεια, συνεπώς, συντελείται με παροχή συνδρομής όχι υλικής, αλλά διανοητικής φύσεως, με την έννοια ότι ο συνεργός με τη συμπεριφορά του επενεργεί στον ψυχικό κόσμο του δράστη. Στην προκειμένη περίπτωση, με την προσβαλλομένη με αριθμό 81-82/2010 απόφαση του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Πατρών, καταδικάσθηκαν οι αναιρεσείοντες-κατηγορούμενοι σε δεύτερο βαθμό, για τις πράξεις της επικίνδυνης σωματικής βλάβης ο πρώτος αναιρεσείων Π.Κ. και της απλής συνέργειας σε επικίνδυνη σωματική βλάβη ο δεύτερος αναιρεσείων, Θ.Κ., η οποία ανεστάλη επί τριετία. Στην αιτιολογία της απόφασης αυτής, όπως προκύπτει από την αλληλοσυμπλήρωση του σκεπτικού προς το διατακτικό της αναφέρεται ότι από τα αναφερόμενα κατ’ είδος αποδεικτικά μέσα αποδείχθηκαν τα ακόλουθα: Ο παθών με το Γ.Χ. υπήρξαν συγκύριοι ενός αγρού, επιφάνειας 12 στρεμμάτων … που χρησιμοποιείται ως βοσκότοπος. Από το 1993 οι προαναφερόμενοι είχαν ατύπως διανείμει τον παραπάνω αγρό, χωρίς όμως να έχουν τοποθετήσει περίφραξη ώστε να διαχωρίζεται το διαιρετό τμήμα αυτού που είχε περιέλθει στον καθένα με τη διανομή, ούτε υπήρχαν άλλωστε φυσικά όρια προς τούτο και έτσι το μείζον ακίνητο είχε ενιαία μορφή. Καθένας όμως των προαναφερομένων αποδεχόμενος τον τρόπο της διανομής ήξερε τα όρια του ακινήτου του και ο Γ.Χ., το εκμίσθωνε σε τρίτους. Μισθωτής του ακινήτου που περιήλθε με τη διανομή στο Γ.Χ. υπήρξε για πολλά χρόνια ο παθών. Τα τελευταία, όμως χρόνια το ακίνητό του ο Γ.Χ. το εκμίσθωνε στους κατηγορούμενους όπως και το 2005. Την 10.10.2005 οι τελευταίοι βρίσκονταν στον παραπάνω αγρό, που είχαν μισθώσει και είχαν προσλάβει τον Χ.Κ. για να το οργώσει με το τρακτέρ του. Ο παθών όταν διαπίστωσε το μεσημέρι της ίδιας ημέρας από το σπίτι του, που ήταν σε μικρή απόσταση ότι όργωνε κάποιος τον αγρό, μετέβη με το αυτοκίνητό του εκεί και ρώτησε τον προαναφερόμενο Χ.Κ. γιατί οργώνει και εκείνος του απάντησε ότι ενεργούσε κατ’ εντολή των κατηγορουμένων. Οι τελευταίοι βρίσκονταν σε άλλο σημείο του ίδιου ακινήτου και το έσπερναν. Ο παθών ζήτησε από τον Χ.Κ. να σταματήσει την άροση του αγρού και να καλέσει τους κατηγορούμενους να έρθουν εκεί που όργωνε, για να του εξηγήσουν πως προέβησαν στην ενέργεια αυτή, ισχυριζόμενος ότι είναι δικό του το ακίνητο και δεν έχει γίνει διανομή. Μετά από λίγο έφθασαν οι κατηγορούμενοι με αυτοκίνητο που οδηγούσε ο πρώτος και στο οποίο επέβαινε ο δεύτερος τούτων και ακολούθησε έντονη λογομαχία με υβριστικές εκατέρωθεν φράσεις. Κατά το επεισόδιο αυτό ο παθών ισχυριζόταν ότι ήταν δικό του το ακίνητο και οι κατηγορούμενοι ότι το είχαν μισθώσει από τον παραπάνω Γ.Χ. και ο παθών απώθησε με ήπιο τρόπο το δεύτερο κατηγορούμενο με τα χέρια του, ο οποίος όμως αν και ηλικίας 87 χρόνων ούτε έχασε την ισορροπία του ούτε υπέστη κάποια βλάβη. Ακολούθως ο πρώτος κατηγορούμενος επιτέθηκε με πρόθεση κατά του παθόντος, τον απώθησε με βίαιο τρόπο με τα χέρια του, με αποτέλεσμα αυτός να πέσει στο έδαφος και μάλιστα πάνω σε πέτρες, μεταλλικούς πασσάλους και συρματόπλεγμα και να τραυματισθεί στο κεφάλι του. Ειδικότερα αυτός υπέστη θλαστικό-ρηκτικό τραύμα, μήκους 18 εκ. στη δεξιά κροταφοβρεγματική χώρα, θλαστικό-ρηγματικό τραύμα μήκους 9 εκ. στην αριστερή κροταφοβρεγματική χώρα και θλαστικό ρηκτικό τραύμα μήκους 5 εκ. στην ινιακή χώρα. Ακολούθως ο παθών οδηγώντας το αυτοκίνητό του μετέβη στο Κέντρο Υγείας Αστακού, που απέχει από το χώρο που συνέβη το παραπάνω περιστατικό περίπου 10 χιλιόμετρα, όπου του παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες και ακολούθως στο ΓΝΝ Μεσολογγίου όπου έγινε συρραφή των τραυμάτων και μετά στο ΓΠΝ Ρίου, όπου παρέμεινε νοσηλευόμενος μέχρι την 16.10.2005 και ακολούθως μέχρι την 21.10.2005 νοσηλεύθηκε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Ο βίαιος τρόπος με τον οποίο ο πρώτος κατηγορούμενος απώθησε τον παθόντα με σκοπό να του προκαλέσει σωματικές βλάβες, γνωρίζοντας ότι υπήρχε δυνατότητα, την οποία αποδέχθηκε, να απωλέσει την ισορροπία του και να πέσει πάνω στις πέτρες και τους μεταλλικούς πασσάλους που ήταν προφανώς ορατοί και να χτυπήσει στο κεφάλι, όπως και πράγματι συνέβη και το ευπαθές σημείο του σώματος του παθόντος που επλήγη από τη δυναμική επίθεση, μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα βαριά σωματική βλάβη. Ο πρώτος κατηγορούμενος προέβαλε τον αυτοτελή ισχυρισμό της άμυνας (22 ΠΚ), ως λόγο αποκλείοντα τον άδικο χαρακτήρα της πράξης του, που συνιστά απλή σωματική βλάβη κατά της επίθεσης που έκανε ο παθών στον πατέρα του. Ο ισχυρισμός αυτός, ανεξάρτητα από την αοριστία του, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, καθ’ όσον η απώθηση του πατέρα του, ηλικίας 87 χρόνων που έγινε με ήπιο τρόπο από τον παθόντα, ο οποίος ούτε την ισορροπία του απώλεσε από την κίνηση αυτή, ούτε υπέστη κάποια σωματική βλάβη, δεν τον εξέθεσε σε άμεσο κίνδυνο, που να δικαιολογεί την άμυνα από τον τελευταίο. Συνεπώς ο πρώτος κατηγορούμενος πρέπει να κηρυχθεί ένοχος για την πράξη της επικίνδυνης σωματικής βλάβης … Περαιτέρω αποδείχθηκε ότι ο δεύτερος κατηγορούμενος κατά την τέλεση της παραπάνω πράξης, που παρευρισκόταν στο χώρο του συμβάντος από την έναρξή του, όπως ήδη έχει αναφερθεί, στο οποίο και συμμετείχε ενώ γνώριζε από την έντονη λογομαχία που είχε προηγηθεί ότι ο γιος του ενδεχομένως θα επιτεθεί και θα προκαλούσε επικίνδυνη σωματική βλάβη στον παθόντα, του παρείχε ψυχική συνδρομή, ενισχύοντας αυτόν στην πραγμάτωση της παραπάνω πράξης, επιθυμώντας να τον συνδράμει προς τούτο. Συνεπώς πρέπει ο δεύτερος κατηγορούμενος να κηρυχθεί ένοχος απλής συνέργειας στην πράξη της επικίνδυνης σωματικής βλάβης που διέπραξε ως αυτουργός ο πρώτος τούτων. Με βάση τις παραπάνω παραδοχές, το Μικτό Ορκωτό Εφετείο κήρυξε ενόχους τους κατηγορουμένους και ήδη αναιρεσείοντες, του ότι: «Ο 1ος κατηγορούμενος Π.Κ. Στις 10.10.2005 και περί ώρα 13.30 στην αγροτική περιοχή … με πρόθεση προξένησε σε άλλον σωματική κάκωση και βλάβη της υγείας του, η δε πράξη του τελέστηκε με τρόπο, που μπορούσε να προκαλέσει βαριά σωματική του βλάβη. Ειδικότερα, έσπρωξε δυνατά με τα χέρια του τον εγκαλούντα Λ.Μ., με αποτέλεσμα να πέσει στο έδαφος και να υποστεί θλαστικό-ρηκτικό τραύμα, συρραφέν, μήκους 18 εκ. στη δεξιά κροταφοβρεγματική χώρα (διαπυηθέν), θλαστικό-ρηκτικό τραύμα, συρραφέν, μήκους 9 εκ. στην αριστερή κροταφοβρεγματική χώρα και θλαστικό-ρηκτικό τραύμα, συρραφέν, μήκους 5 εκ. στην ινιακή χώρα, με τον τρόπο δε που τελέστηκε η άνω πράξη και το ευπαθές σημείο του σώματός του που επλήγη, μπορούσε να προκαλέσει στον Λ.Μ. βαριά σωματική του βλάβη. Ο 2ος κατηγορούμενος Θ.Κ. Στον παραπάνω τόπο και χρόνο παρέσχε με πρόθεση οποιαδήποτε συνδρομή κατά την τέλεση της προαναφερόμενης πράξης της επικίνδυνης σωματικής βλάβης που διέπραξε ως αυτουργός ο πρώτος κατηγορούμενος και συγκεκριμένα γνωρίζοντας τον εγκληματικό του σκοπό και θέλοντας να τον συνδράμει στην πραγμάτωσή του παρέσχε ψυχική συνδρομή κατά την τέλεση αυτής ενισχύοντας αυτόν με την παρουσία του στον παραπάνω τόπο, χωρίς να τον αποτρέψει. Με αυτά που δέχθηκε το δικάσαν Μικτό Ορκωτό Εφετείο Πατρών διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφασή του την απαιτούμενη ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, όσον αφορά την τέλεση από τον πρώτο αναιρεσείοντα Π.Κ., της πράξεως για την οποία αυτός καταδικάστηκε, αφού εκθέτει σ’ αυτήν με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία, τις αποδείξεις από τις οποίες πείσθηκε και τις σκέψεις με τις οποίες υπήγαγε τα περιστατικά που δέχθηκε στις ως άνω ουσιαστικές ποινικές διατάξεις των άρθρων 26 παρ. 1α΄, 27, 308 και 309 ΠΚ που εφήρμοσε. Εξάλλου το Δικαστήριο απέρριψε τον αυτοτελή ισχυρισμό περί άμυνας, αιτιολογημένα, όπως προκύπτει, από την κατά τα άνω, παράθεση του σκεπτικού της προσβαλλομένης απόφασης και δεν ήταν απαραίτητο, να ασχοληθεί με την εφαρμογή ή μη της παρ. 3 του άρθρου 308 ΠΚ, διότι η ανωτέρω διάταξη δεν τυγχάνει εφαρμογής επί επικινδύνου σωματικής βλάβης. Κατ’ ακολουθία, οι σχετικοί από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ΄ και Ε΄ ΚΠΔ λόγοι αναιρέσεως για έλλειψη της ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και για εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου για το εάν η πράξη για την οποία καταδικάστηκε ο αναιρεσείων ήταν επικίνδυνη σωματική βλάβη και όχι απλή τέτοια, υπό τα αναφερόμενα ως γενόμενα δεκτά πραγματικά περιστατικά, είναι αβάσιμοι. Μετά ταύτα και ελλείψει άλλου λόγου προς έρευνα η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί, καθόσον αφορά τον πρώτο αναιρεσείοντα, ως αβάσιμη. Περαιτέρω, με αυτά που δέχθηκε το δικάσαν Μικτό Ορκωτό Εφετείο Πατρών διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφασή του την απαιτούμενη ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, όσον αφορά την τέλεση και από τον δεύτερο αναιρεσείοντα, Θ.Κ., της πράξεως για την οποία αυτός καταδικάστηκε, αφού εκθέτει σ’ αυτήν με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία, καθόσον αφορά τον κατηγορούμενο αυτόν. Ειδικότερα, εκτίθενται στην προσβαλλομένη απόφαση περιστατικά από τα οποία προκύπτει, ότι η συμπεριφορά του δευτέρου αναιρεσείοντος συνιστούσε πράξη ενεργού ψυχικής συνδρομής. Από τα εκτιθέμενα στο σκεπτικό της περιστατικά, ότι ο παραπάνω ήταν παρών στο χώρο του συμβάντος, από την έναρξή του, στο οποίο και συμμετείχε (εννοώντας ως συμμετοχή, την ανάμιξή του στην προηγηθείσα λογομαχία), ενώ γνώριζε, από την έντονη λογομαχία που είχε προηγηθεί ότι ο γιος του ενδεχομένως θα επιτεθεί και θα προκαλούσε επικίνδυνη σωματική βλάβη στον παθόντα, ότι παρέμεινε στον τόπο του επεισοδίου, ότι δεν προσπάθησε να τον αποτρέψει, αλλά με την παρουσία του παρείχε ψυχική συνδρομή, ενισχύοντας αυτόν στην πραγμάτωση της παραπάνω πράξης, προκύπτει ότι η συμπεριφορά αυτή του δευτέρου αναιρεσείοντος συνιστούσε πράξη ενεργού ψυχικής συνδρομής. Κατ’ ακολουθία, αναφέρονται τα πραγματικά περιστατικά που έπρεπε να εκτίθενται, για να θεμελιώνεται ευθύνη του δευτέρου αναιρεσείοντος, ως απλού συνεργού, στην τέλεση της πράξης της επικίνδυνης σωματικής βλάβης από τον αυτουργό σε βάρος του άνω παθόντος, και η προσβαλλόμενη απόφαση δεν στερείται της επιβαλλόμενης από το Σύνταγμα και το νόμο ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και καθόσον αφορά τον δεύτερο αναιρεσείοντα και ο από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ΄ ΚΠΔ λόγος αναιρέσεως με τον οποίο προβάλλεται η έλλειψη αυτή είναι αβάσιμος και απορριπτέος. Μετά από αυτά πρέπει να απορριφθεί η κρινόμενη αίτηση αναίρεσης, ως αβάσιμη και καθόσον αφορά τον δεύτερο αναιρεσείοντα. Οι αναιρεσείοντες πρέπει να καταδικασθούν στα δικαστικά έξοδα (άρθρο 583 παρ. 1 ΚΠΔ). [...]

Πηγή: ΠοινΔικ 4-5/2012, 291

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα